جنگ

جنگ به درگیری سازمان‌یافته، مسلّحانه گفته می‌شود که بین دولت‌ها، ملت‌ها یا گروه‌های دیگر انجام شده و با خشونت شدید، گسیختگی اجتماعی و تلفات جانی و مالی همراه است.

آ - الف - ب - پ - ت - ث - ج - چ - ح - خ - د - ذ - ر - ز - ژ - س - ش - ص - ض - ط - ظ - ع - غ - ف - ق - ک - گ - ل - م - ن - و - هـ - ی

آ

«آغاز و پایان نبرد توسط خون صورت می‌گیرد.»
- همر
«آماده شدن برای جنگ یعنی نگاهداری صلح.»
- جورج واشینگتن
«آنچه را که دشمن علیه آن می‌جنگد، باید مورد حمایت ما قرار گیرد؛ آنچه را که مورد حمایت دشمن است، باید علیه آن مبارزه کنیم.»
- مائو تسه تونگ

الف

«استعمال دخانیات، بیشتر از تمام جنگ‌ها انسان را به‌خاک سپرده‌است.»
- یوهان ولفگانگ گوته
«اگر به جای اسلحه با معلم به جنگ دنیا می‌رفتیم همه دشمنان نابود می‌شدند.»
- بیسمارک
«اگرچه جنگ برای اصلاح حال ملت و افزایش آبادانی آغاز می‌گردد لیکن حقیقت این است که در طی جنگ در حیات اجتماعی و سیاسی بحرانی عظیم پدیدار می‌شود.»
- رالف والدو امرسن
«اگر ما از افزون‌طلبی چشم بپوشیم جنگ هم تکرار نخواهد شد.»
- کورت توخلسکی
«اگر مردم با این همه پول که در راه جنگ خرج می‌کنند زمین بخرند، ارزانتر از زمین هائی که به وسیله جنگ و خون ریزی به دست می‌آورند، تمام می‌شد.»
- فرانکلین
«اگر می‌توانستیم جزئیات حوادث را بشناسیم شاید در حین موازنه سود و زیان، جنگ را کاری نافع نمی‌یافتیم زیرا فتوحات در قبال خساراتش ارزش ندارد.»
- بایرون
«انسان با جنگ چشم از دنیا می‌پوشد.»
- اسمیت
«انگلیسی‌ها به بوشهر حمله کردند و درآنجا با مقاومتی بی‌باکانه ولی ناکارآمد مواجه شدند، اما مردانی که در بوشهر می‌جنگیدند، جزء ارتش منظم نبودند؛ جنبش مقاومت از افراد محلی فارس و عرب ساحل نشین تشکیل شده بود.»
- فریدریش انگلس
«اگر نظامیان با ذهنیت سیاسی به مدیریت جنگ بیندیشند و به فکر اقدامات دیپلماتیک باشند که نمی‌توانند بجنگند. از سوی دیگر، اگر سیاستمداران با ذهنیت نظامی به جنگ نگاه کنند که نمی‌توانند پای میز مذاکره بنشینند؛ بنابراین به نظر من شکاف ناشی از اختلاف دیدگاه سیاسیون و نظامیان واقعیتی غیرقابل انکار و طبیعی است.»
- محسن رشید

ب

«با چنین کم دشمنان کی خواجه آغازد به جنگ// اژدها را جنگ ننگ آید که با حربا کند»
- منوچهری دامغانی
«بانک‌ها از ارتش آماده به جنگ، خطرناک‌ترند.»
- توماس جفرسون
«برخی بهانه‌جویی می‌کنند و دلشان می‌خواهد به ایران لطمه بزنند، حضور من در کاهش جنگ روانی علیه ایران و اتباع ایران مؤثر بود و می‌توانستیم فضا را عوض کنیم.»
- محمد خاتمی
«به خود گفتا جواب است این، نه جنگ است// کلوخ‌انداز را پاداش سنگ است»
- نظامی
«به هم چون بود مهر و کین گاه جنگ// ابا آبگینه کجا ساخت سنگ»
- اسدی طوسی
«به‌هنگام صلح، پسران، پدران خود را به خاک می‌سپارند؛ در زمان جنگ، پدران، پسران خودرا.»
- هرودوت
«بگذارید از بیان این حقیقت نگران نباشیم که جهان در جنگ است زیرا صلح را گم کرده‌است.»
- پاپ فرانسیس^[۱]

پ

«پا تهی گشتن به‌است از کفش تنگ// رنج غربت به که اندر خانه جنگ»
- مولوی
«پیشه‌وری که نداند چه‌گونه به جنگ نگرانی برود، جوان‌مرگ می‌شود.»
- آلکسیس کارل

ت

«تا کی بود بهانه و تا کی بود عتاب// این عشق نیست جانا جنگ است و کارزار»
- فرخی سیستانی
«تمام جنگ‌ها راهزنی هستند.»
- ولتر
«تنها در فردای روز صلح است که جنگ‌های حقیقی ملل آغاز می‌گردد، این جنگ‌ها که به صورت جنگ‌های اقتصادی، صنعتی و اجتماعی خودنمائی می‌کنند، در تعیین سرنوشت ملل خیلی مؤثرتراز جنگ‌های نظامی است.»
- گوستاو لوبن

ج

«جنگ از نظر من موضوع بسیار مهمی است و نباید به آسانی از کنار آن بگذریم. در جنگ مسئله انتخاب مطرح می‌شود و در جنگ انسان‌ها دائم در مرحله انتخاب قرار می‌گیرند… جنگ مسئله انتخاب بشر است. اینکه یک انسان بین مرگ و زندگی مرگ را انتخاب می‌کند مسئله بسیار مهم و عجیبی است.»
- نرگس آبیار^[۲]
جنگ، داستان یا تخیل یا گذشته نیست، هر لحظه ممکن است باشد و یکدفعه همهٔ چیزهایی را که یک عمر برایش زحمت کشیده‌ای ممکن است ازت بگیرد…
- فرشته حسینی، ۵ فوریه ۲۰۲۲/ ۱۶ بهمن ۱۴۰۰؛ مصاحبه با «همشهری»^[۳]

>

«جنگ از الفاظ خیزد، وز معانی آشتی// پارسی تو گفت و تازی انت و ترکی سن سنی»
- ادیب پیشاوری
«جنگ تهاجمی، جنگ وحشی‌ها است؛ آن‌که از خود دفاع می‌کند، محق است.»
- ولتر
«جنگجویان و راهبان، هیچ‌کدام در تأمین معاش کشوری، مفید واقع نمی‌شوند.»
- یوهان گوتفرید هردر
«جنگ خونین متضمن هیچگونه سودی نیست جز این که به‌تعداد گورهای سیاه‌رنگ، می‌افزاید.»
- لامارتین
«جنگ روی جنگ تغذیه می‌کند.»
- ناپلئون بناپارت
«جنگ شیوهٔ آموزشی خداوند برای آموختن جغرافیا به آمریکایی‌هاست.»
- آمبروز بی‌یرس
«جنگ کشتارگاه کسانی است که همدیگر را نمی‌شناسند، به نفع کسانی است که یکدیگر را می‌شناسند ولی همدیگر را نمی‌کشند.»
- ناشناس
«جنگ قانون ابدی زندگی است و صلح راحت باش میان دو جنگ است.»
- فریدریش نیچه
«جنگ، قوانین را خاموش می‌کند.»
- سیسرو
«جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه // چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند»
- حافظ
«جنگی هرچند زورمند بود از حیلت مستغنی نگردد.»
- بزرگمهر
«جوان، کینه را شاید و جنگ را// کهن‌پیر، تدبیر و فرهنگ را»
- اسدی طوسی

چ

«چو تابت نباشد به جنگ و ستیز// از آن به نباشد که‌گیری گریز»
- فردوسی
«چون دشمن از خانه خیزد با بیگانه جنگ بالا گیرد.»
- ابوالفضل بیهقی
«چون که بی‌رنگی اسیر رنگ شد // موسیی با موسیی در جنگ شد»
- مولوی

ح

«حکومت شوراها طلسم جادو و اعجازکننده نیست و نمی‌تواند با یک حرکت دست تمام نقایص گذشته، بیسوادی، عقب‌ماندگی فرهنگی، ویرانی‌های جنگ وحشیانه را بازسازی و چپاول‌گری‌های سرمایه‌داری را جبران کند. اما شرایطی را فراهم آورده‌است که بتوانیم به سوسیالیسم دست‌یابیم. سوسیالیسم به کسانی که در گذشته مظلوم واقع‌شده‌اند، امکان می‌دهد تا برخیزند و مدیریت تولید را هرچه بیشتر و وسیعتر به دست گیرند.»
- ولادیمیر لنین
«حماقت هیچ‌کس به اندازه‌ای نیست که جنگ را به صلح ترجیح دهد.»
- هرودوت

خ

«خوی کبک صلح و خوی باز جنگ// شتاب است دیو و فرشته درنگ»
- ادیب پیشاوری

د

«در جنگ کاملاً قانونی است که دشمن را هر در نقطه‌ای دیدی بکوبی.»
- جرج حبش منبع: «مصاحبه با تاریخ» نوشتهٔ «اوریانا فالاچی»، نشر علم، چاپ۱۳۹۰، ص ۱۵۷
«در جنگ بعدی کسانی که زنده مانده‌اند به حال رفته‌گان رشک خواهند برد.»
- خروشچف
«دونوبت حذر در خور جنگ نیست// یکی روز مرگ و دوم روز زیست// چو در زینهار قضا خفت تن// به شب نیز بستر به میدان فکن// زبالین و گر مرگ برداشت سر// به‌سر گو دگر نازبالین مخر»
- علی‌اکبر دهخدا
«دیروز نیچه گفته بود که تمدن جدید قربان‌گاه خدای مهر و شفقت که سرمنشاء همه ارزش‌های والای انسانی است، شده‌است. او گفته بود که ما خدا را کشتیم و دیری نخواهد پایید آثار ویرانگر این جنایت آشکار خواهد شد. نیچه البته برای بازآفرینی ارزش‌های والا در انتظار ابرمرد بود که با اراده معطوف به‌قدرت، جهانِ نو را بسازد، ولی به‌زودی ابرمرد آرمانی او در چهره نظام ناسیونال سوسیالیسم هیتلری ظهور کرد تا به‌بهانه ایجاد فضای حیاتی برای خود، نه‌تنها ملت شایسته آلمان را گروگان هدف هراس‌آور خویش گرفت و نه تنها هزاران یهودی و غیریهودی بی‌گناه را به‌کام مرگ فرستاد، بلکه امید و آینده بشریت را بر ویرانه‌های به جا مانده از جنگی خانمان‌سوز سوگ‌وار کرد.»
- محمد خاتمی

ر

«رعیت را با جنگ چکار باشد.»
- ابوالفضل بیهقی
«رهایی از آن کسی است که خود را به خطر افکند، و تباهی از آنکه در کار درنگ کرد [در نبردها].»
- علی بن ابی‌طالب نهج البلاغه، خطبه، ۱۲۳

ز

«ز پیکار، بد، دل هراسان بود// به نظاره بر جنگ، آسان بود»
- اسدی طوسی

ش

«شبیخون بود پیشه بد دلان// از آن ننگ دارند جنگی‌یلان»
- اسدی طوسی

ص

«صلح در کلبه‌ها، جنگ در کاخ‌ها»
- گئورگ بوشنر
«صلح ناحق بهتر از جنگ محق است.»
- میکل آنژ
«صوفیان عشق را علاج همه دردها و کیمیای وجود تعریف کرده‌اند. عشق فقر را به ثروت تبدیل می‌کند، گدا را به شاهزاده، جنگ را به صلح، جهل را به دانش و جهنم را به بهشت مبدل می‌سازد.»
- حسین الهی قمشه‌ای
جنگ زشت‌ترین فاجعه بشری است و اصلاً قهرمان ندارد، ولی روش انسانی قهرمان دارد. جنگ هیچگاه برای بشریت قهرمان نمی‌سازد ولی روش انسانی برای بشر قهرمان می‌سازد.
- سعید صادقی، ۲۵ ژوئن ۲۰۱۹/ ۴ تیر ۱۳۹۸؛ مصاحبه با «ایسنا»^[۴]

ع

«علی‌رغم تمام پیش‌داوری‌ها و نظریاتی که به ناآگاهی و بربریت آن‌ها اشاره دارد، و علی‌رغم تمام مواردی که ذکر می‌کنند، باید بپذیریم که این جنگ، یک جنگ مردمی است؛ و در یک جنگ مردمی و قیام ملی، ابزارها و شیوه‌هایی که مردم بکار می‌برند، قابل مقایسه با قواعد رایج در جنگ منظم نیست.»
- فریدریش انگلس

ف

«فروشندگان تمدن که بر روی شهرهای بی‌دفاع گلوله‌های آتشین شلیک می‌کنند و علاوه بر کشتار مردم، از تجاوز به زنان هم ابا ندارند، چنین شیوه‌هایی را (جنگ مردمی) می‌توانند پست، بربر و فجیع قلمداد کنند.»
- فریدریش انگلس
«فقط در موقع صلح است که اهالی کشوری می‌توانند بار سنگین جنگ را احساس کنند.»
- بایرون

ق

«قحط و بیماری در مقام مقایسه با جنگ چیزی نیست، زیرا خود این دو نیز زائیده عواقب وخیم و ناهنجار جنگ هستند.»
- ویکتور هوگو
«قدرت در روزگار ما بی‌مقصد، بی‌مسؤولیت و حتی بی‌خواست و آرزو است. قدرت چیزی جز خود را نمی‌خواهد و قدرتی که در پی دستیابی به‌قدرت است، مصداق بارز «نهیلیسم» است و این است فاجعه بزرگ روزگار ما که در جنگ‌ها، اشغال‌ها، آوارگی انسان‌ها، پایمال کردنِ حق و حقوق ملت‌ها و ترور و خشونت تجلی می‌کند و این است راز و رمز مصیبتی که در اثر استخدام علم، هنر و دین توسط قدرت و اشتهای سیری‌ناپذیر قدرت‌های ریز و درشت روزگار ما برای استیلا برآنچه آن را «غیرخودی» و «دیگری» می‌دانند نصیب ما شده‌است و جهان ما را ناامن و از نعمت محبت و همدلی محروم کرده‌است.»
- محمد خاتمی

ک

«کجا فغان زجغد جنگ و مرغوای او// که تا ابد بریده‌باد نای او// کجاست روزگار صلح و ایمنی// شکفته‌مرد و باغ دلگشای او// کجاست عهد راستی و مردمی// فروغ عشق و تابش صدای او// کجاست دور یاری و برابری// حیات جاودانی و صفای او// زهی کبوتر سپید آشتی// که دل برد سرود جان‌فزای او// رسید وقت آن که جغد جنگ را// جدا کنند سر به‌پیش پای او»
- محمدتقی بهار

م

«مرادی که در صلح گردد تمام // چه باید سوی جنگ دادن لگام»
- فردوسی
«مردم دنیا همچون دیوانگان کور و کر به جان هم می‌افتند و یکدیگر را ندیده و نشناخته می‌درند و بر این دیوانگی نام جنگ افتخار می‌گذارند.»
- ناشناس
«مرگ را فراخوان و فتنه خفته جنگ را بیدار کن.»
- ویلیام شکسپیر/ ژولیوس سزار
«مسلمانان باید امروز با تمسک به کتاب آسمانی و سنت دینی خود، مبشّران صلح و امنیت و آزادی و عدالت باشند و قدرت‌های بزرگ نیز نباید با تحریک گروهی که جز حقد و کینهٔ مسلمانان را در سینه ندارند جنگ تبلیغاتی و نظامی علیه مسلمانان را ادامه دهند.»
- محمد خاتمی
«مشکل ما اینست که دولت آمریکا بلاانقطاع دروغ می‌گوید؛ در دوران جنگ سرد دربارهٔ عمل‌کردش سکوت می‌کرد ولی حالا بااین خطر مواجه‌ایم که همین فردا بغداد را بمباران کنند و برای مشروعیت عمل‌کرد خود گزارش سازمان‌های امنیتی را به ما ارایه می‌کنند که ما هم از صحت و سقم آن بی‌خبریم.»
- ریچارد رورتی
«ملتی که همیشه در فقر، بی‌سوادی و ناآگاهی نگه داشته شده، خریدار متاع بنیادگرایی مذهبی است. از طرف دیگر سیاستمداران ما هم از این دور باطل جنگ و خشونت سود جسته و بر قدرت و ثروت خود می‌افزایند. جهالت باعث لجاجت ما شده و لجاجت ما باعث خشونت ما شده‌است.»
- صدیق برمک^[۵]
«من به‌صراحت اعلام می‌کنم، امروز هرکس سخن از جنگ‌های صلیبی بگوید و نظرش تحریک مسیحیان و مسلمانان یا غرب و شرق باشد یا اهداف خاص و وهم‌آلود خود را در پسِ پرده دفاع از آزادی و دموکراسی پنهان کند و با این نام و عنوان، اصول مسلّم حقوق بشر و اخلاق را زیرپا بگذارد، عملی غیراخلاقی و ناپسند انجام داده‌است و باید محکوم شود.»
- محمد خاتمی
«من با فرضیهٔ جنگ محق موافق نیستم، به عقیدهٔ من جنگ یا ضروری است یا غیرضروری؛ جنگ علیه هیتلر ضروری بود اما علیه ویتنام لزومی نداشت.»
- ریچارد رورتی
«من در جنگ شرکت کردم، تنها به‌این دلیل که پیوند عشق خود را به‌زندگی مستحکم‌تر نمایم.»
- گئورگ بوشنر
«من رئیس‌جمهور جنگی هستم، هرگاه تصمیمی اتخاذ می‌کنم همیشه به جنگ می‌اندیشم.»
- جورج دبلیو بوش
«من نمی‌دانم انسان‌ها با چه اسلحه‌ای در جنگ جهانی سوم با یکدیگر خواهند جنگید، اما در جنگ جهانی چهارم، سلاح آنها سنگ و چوب و چماق خواهد بود.
- آلبرت اینشتین
«من همیشه پیش خودم می‌گفتم که ما آدم‌ها پادشاه لازم داریم برای این‌که مثلأ اگر با روسیه جنگ کنیم، هیجده شهر قفقاز را محافظت کند که روس‌ها نبرند. اگر اولاد داشته باشیم مدارس عمومی مجانی تهیه نماید که بچه‌ها بی‌سواد و کور بار نیایند. اگر مجلس داشته باشیم سه دفعه به قرآن قسم بخورد و عصمت مادرش را هم مزید وثیقه کند که در حفظ مجلس بکوشد.»
- دهخدا
«میدان جنگ ما، تمام دنیا است.»
- جورج دبلیو بوش
«میان کشوری که به جنگ پیشدستانه دست می‌زند و کشوری که در جنگ مجبور به دفاع از خود می‌شود، تفاوت‌های زیادی وجود دارد. کشوری که می‌خواهد به جایی حمله کند از مدت‌ها برنامه‌ریزی و همه امکانات لازم را فراهم می‌کند.»
- محسن رشید

ن

«نابود شدن نفوس بشری هنگام جنگ موجب آن می‌گردد که یکی از طرفین جشن هائی برپا کند.»
- بایرون

هـ

«هزیمت به هنگام، بهتر ز جنگ// چو تنها شدم، نیست جای درنگ»
- فردوسی
«هیچ جنگی غیرانسانی‌تر و ننگ‌آورتر از جنگ‌های متعصبانهٔ مذهبی و تنفرآور حزبی، که در داخل یک کشور شعله‌ور می‌شود، نیست.»
- فردریش شیلر
«هیچگاه جنگِ خوب و صلح ِ بد وجود نداشته‌است.»
- بنیامین فرانکلین
«یک حرف صوفیانه بگویم اجازت است؟// ای نور دیده، صلح به از جنگ و داوری است»
- حافظ