شیر

شیر پستانداری از خانواده گربه‌ایان است.

شیر هم شیر بود گرچه به زنجیر بود.

گفتاورد

• «از این جهت شیری از جنگل ایشان را خواهد کشت و گرگ بیابان ایشان را تاراج خواهد کرد و پلنگ بر شهرهای ایشان به کمین خواهد نشست و هرکه از آن‌ها بیرون رود دریده خواهد شد زیرا که تقصیرهای ایشان بسیار و ارتدادهای ایشان عظیم است.»
  • انجیل عهد عتیق، کتاب ارمیاء، ۵، ۶

• «پس من برای ایشان مثل شیر خواهم بود و مانند پلنگ به سر راه بر ایشان حمله خواهم آورد و پرده دل ایشان را خواهم درید و مثل شیر ایشان را خواهم خورد و حیوانات صحرا ایشان را خواهد درید.»
  • انجیل عهد عتیق، کتاب هوشع نبی - ۱۳، ۷-۸

• «روباهان را زهره نباشد از شیر خشم‌آلود که صید گوزنان نمایند.»
  • ابوالفضل بیهقی

• «روباه به درِ خانه ِ خویش چندان قوت دارد که شیر به در خانه کسان ندارد.»
  • مرزبان‌نامه

• «و گرگ با بره سکونت خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و گوساله و شیر و پرواری باهم و طفل کوچک آن‌ها را خواهد راند و گاو با خرس خواهد چرید و بچه‌های آن ها باهم خواهند خوابید و شیر مثل گاو کاه خواهد خورد.»
  • انجیل عهد عتیق، کتاب اشعیاء نبی - ۱۱، ۶

ضرب‌المثل

• «بهتر است کله روباه باشی تا دم شیر.» ضرب‌المثل عبری
• «توی دهن شیر رفتن»
• «خر بار بر به از شیر مردم در.» سعدی
• «سر سگ بودن بهتر از دم شیر بودن است.» ضرب‌المثل عربی
• «سگ در خانهٔ صاحبش شیره.»
• «سگ زنده بهتر از شیر مرده است.»
• «شیر از مورچه می‌گریزد.»
• «شیر که پیر شد، بازیچه شغال می‌شود.»
• «شیر نر و ماده ندارد.» ضرب‌المثل آذربایجانی

شیر در شعر فارسی

• «ابله آن گرگی که او نخجیر با شیر افکند// احمق آن صعوه که او پرواز با عنقا کند»
  • منوچهری دامغانی

• «از بار هجو من، خر خم‌خانه گشت لنگ// آن همچو شیر گنده‌دهان، پیس چون پلنگ»
  • سوزنی

• «اسب می‌تاخت با شکوه و دلیر// که کند فعل شیر بچه شیر»
  • مکتبی شیرازی

• «اشتر نادان به نادانی فروخسبد به راه// بی حذر باشد از آن شیری که اشترافکن است»
  • منوچهری دامغانی

• «ای صفدری که در صف هیجا ترا خرد// همتای پیل جنگی و شیر ژیان نهاد»
  • ظهیرالدین فاریابی

• «باش که وقت مشیب صید غزالان شوی// ای که زنی در شباب پنجه به شیر عرین»
  • قاآنی شیرازی

• «بدان دژ درون رفت مرد دلیر// چنان چون سوی آهوان نره‌شیر»
  • فردوسی

• «بندگان شه کمند از چرم شیران کرده‌اند// در کمرگاه پلنگان جهان افشانده‌اند»
  • خاقانی

• «بود مصاف تو ای چرخ با شکسته‌دلان// همیشه شیر تو آهوی لنگ می‌گیرد»
  • صائب تبریزی

• «به کارهای گران مرد کاردیده فرست// که شیرشرزه درآرد به زیر خم کمند»
  • سعدی

• «جام درآوردن از این آب‌گیر//طعمه‌گرفتن بود از کام شیر»
  • ایرج‌میرزا

• «چنین است هنجار فرخنده شیر// که شرم است آیین شیر دلیر»
  • ادیب پیشاوری

• «چوریزد شیر را دندان و ناخن// خورد از روبهان لنگ سیلی»
  • نظامی

• «زادهٔ طبع منند اینان که خصمان منند// آری آری گربه هست از عطسه شیر ژیان»
  • خاقانی

• «ز دریا برآمد یکی اسب خنگ// سرون گرد چون گور و کوتاه لنگ// دمان همچو شیر ژیان پر ز خشم// پلنگ و سیه خایه و زاغ چشم»
  • فردوسی

• «ز شاهین و از باز و پران عقاب// ز شیر و پلنگ و نهنگ اندر آب// همه برگزیدند فرمان اوی// چو خورشید روشن شدی جان اوی»
  • فردوسی

• «سپر نفکند شیر غران ز جنگ// نیندیشد از تیغ بران پلنگ»
  • سعدی

• «سر پشه و مور تا شیر و گرگ// رها نیست از چنگ و منقار مرگ»
  • فردوسی

• «شیر اگر مفلوج باشد همچنان از سگ به است»
  • سعدی

• «شیر برفینم نه آن شیری که بینی صولتم// گاو زرینم نه آن گاوی که یابی عنبرم»
  • خاقانی

• «شیردلانند در این مرغزار// بگذر و پیشانی شیران مخار»
  • خواجوی کرمانی

• «شیر را از مور صدزخم، اینت انصاف ای‌جهان// پیل را از پشه صدرنج، اینت عدل ای‌روزگار»
  • جمال‌الدین عبدالرزاق

• «شیر هم شیر بود گرچه به زنجیر بود// نَبَرَد بند و قلاده شرف شیر ژیان»
  • فرخی سیستانی

• «قوت پشه نداری چنگ با پیلان مزن// همدل موری نه‌ای، پیشانی شیران مخار»
  • جمال‌الدین عبدالرزاق

• «که چون بچه شیر نر پروری// چو دندان کند تیز کیفر بری// چو با زور و با چنگ برخیزد او// به پروردگار اندر آویزد او»
  • فردوسی

• «گربه شیر است در گرفتن موش// لیک موش است در مصاف پلنگ»
  • سعدی

• «گرگ را کی رسد صلابت شیر// باز را کی رسد نهیب شخیش»
  • رودکی

• «گشاده به رو چرب‌دستی و زور// کمان‌مهره آهو و شیر و گور»
  • فردوسی

• «گنج طلب کن چو به ویران رسی// پنجه نهان کن چو به شیران رسی»
  • خواجوی کرمانی

• «نجهد از بر تیغت نه غضنفر نه پلنگ// نرهد از کف رادت نه بضاعت نه جهاز»
  • منوچهری دامغانی

• «نخورد شیر نیم‌خورده سگ// ور به سختی بمیرد اندر غار»
  • سعدی

• «ور گاو گشت امت اسلام لاجرم// گرگ و پلنگ و شیر، خداوند منبرند»
  • ناصرخسرو

• «و زان پس برفتند سیصد سوار// پس بازداران همه یوزدار// به زنجیر هفتاد شیر و پلنگ// به دیبای چین اندرون بسته تنگ»
  • فردوسی

• «همی‌کرد نخجیر آهو نخست// ره شیر و جنگ پلنگان نجست// کنون نزد او جنگ شیر ژیان// همانست و نخجیر آهو همان»
  • فردوسی

• «هنر نزد ایرانیان است و بس// ندارند شیر ژیان را به کس»
  • فردوسی

• «یکی گرگ در وی بسان نهنگ// بدرد دل شیر و چرم پلنگ»
  • فردوسی