عطار نیشابوری

عطار نیشابوری، (۵۴۰–۶۱۸ ق) برابر با (۱۱۴۲–۱۲۲۰ میلادی) شاعر و صوفی سدهٔ هفتم.

گفتاوردها

چون از قرآن و حدیث گذشتی هیچ سخنی برتر از سخنان مشایخ طریقت نیست...
«اگر این را نیز بدانی زیان ندارد، بلکه انصاف آن است که چون پادشاهِ دنیا و آخرت محمد را می‌دانی، وزراء او را به‌جای خود می‌باید شناخت و صحابه را به‌جای خود و فرزندان او را به جای خود می‌باید شناخت تا سنی پاک باشی و با هیچ‌کس از پیوستگان پادشاهت کار نَبُود.»
- تذکرة الأولیاء، ذکر جعفر صادق
«عجب دارم از آن قوم که ایشان خیال بندند که اهل سنّت و جماعت را با اهل بیت چیزی در راه است، که اهل سنت و جماعت، اهل بیت را باید گفت به‌حقیقت، و من آن نمی‌دانم که کسی در خیال باطل مانده است، آن می‌دانم که هر که به محمد ایمان دارد و به فرزندانش ندارد، به محمد ایمان ندارد، تا به‌حدی که شافعی در دوستی اهل بیت تا به‌حدی بوده است که به رفضش نسبت کردند و محبوسش کردند.»
- تذکرة الأولیاء، ذکر جعفر صادق
- از مقدمهٔ تذکرة الأولیاء
«آب در جوی من است این‌جا مدام// من به خشکی کی توانم یافت کام»
- منطق‌الطیر - حکایت بط
«آفرین، جان‌آفرین پاک را// آن‌که جان بخشید و ایمان، خاک را»
- منطق‌الطیر - بیت اول
«آن پر اکنون در نگارستان چین‌ست// «اُطلُبُواالعِلمَ وَلَو بالصِین» از این‌ست»
- منطق‌الطیر - حکایت سیمرغ
«از رشک تو کاغذین کنم پیراهن//تا سایه تو نگرددت پیرامن»
- مختارنامه/ ص. ۲۰۷
«اگر از خویش می‌جویی خبر نو// بمیر از خود مکن در خود نظر تو»
- الاهی‌نامه/ ص. ۱۸۵
«باز در دین چون خر لنگ آید او// دست زیر سنگ، بی‌سنگ آید او»
- منطق‌الطیر - الحکایة والتمثیل
«با نمد آن‌جا مرو ای حق‌شناس// با خداوند جهان آخر پلاس؟»
- مصیبت‌نامه/ ص. ۳۱۳
«بمیر از خویش تا یابی رهایی// که با مرده نگیرند آشنایی»
- اسرارنامه/ ص. ۹۰
«بی تو بر جانم جهان بفروختم// کیسه بین کز عشق تو بردوختم»
- منطق‌الطیر - الحکایة والتمثیل
«چنین بادی‌ت در راه و تو چون مور// به مویی می‌شوی بر مه، زهی کور»
- اسرارنامه/ ص. ۱۱۲
«چون ندارم هیچ آبی برجگر// پس چگونه چشم تر دارم ز تو؟»
- دیوان/ ص. ۵۵۵
«چه‌سازم، چون‌کنم چون کارم افتاد// خرم در گل بخفت و بارم افتاد»
- اسرارنامه/ ص. ۱۷۶
«در خرابات خراب عشق تو// یک حریف آب‌دندان کس ندید»
- دیوان/ ص. ۳۰۶
«در خرابی جای می‌سازم به رنج// زان‌که باشد در خرابی جای گنج»
- منطق‌الطیر - حکایت کوف
«در شکم نان بر جگر آبی نداشت// در همه عالم خور و خوابی نداشت»
- مصیبت‌نامه/ ص. ۲۵۳
«سزد که پیرهن کاغذین کند عطار// که شد ز نفس بدآموز پیرهن کفنم»
- دیوان/ ص. ۴۶۳
«شد غناءالقلب جان‌افزای من// شد قناعت «کنز لایفنا» ی من// هر توانگر کاین چنین گنجیش هست// کی شود در منت هر سفله پست؟»
- منطق‌الطیر - الحکایة والتمثیل
«عاشق آشفته فرمان کی برد؟// درد درمان سوز درمان کی برد؟»
- منطق‌الطیر - شیخ صنعان
«کار آمد حصهٔ مردان مرد// حصهٔ ما گفت آمد، اینت درد!»
- منطق‌الطیر - الحکایة والتمثیل
«کرده‌ام هرلحظه غسلی بر صواب// پس سجاده باز افکنده برآب»
- منطق‌الطیر - حکایت بط
«گر بر جگرم آب نمانده‌ست، عجب نیست// کاتش ز رخت هر نفس اندر جگر افتاد»
- دیوان/ ص. ۱۲۷
«گرچه بودی مرغ زیرک، از کمال// بانگ مرغی کردت آخر در جوال»
- منطق‌الطیر - الحکایة والتمثیل
«گر سخن از نیکویی چون زر بود// آن سخن ناگفته نیکوتر بود»
- منطق‌الطیر - الحکایة والتمثیل
«گر هر دو جهان کرامت ما گیرد// گو گیر که در جوال می‌نتوان شد»
- مختارنامه/ ۱۷۳
«موی می‌بشکافت مرد معنوی// در کرامات و مقامات قوی»
- منطق‌الطیر - الحکایة والتمثیل
«ندارم در جگر آبی که باشد// نه در دیده شبی خوابی که باشد»
- الاهی‌نامه/ ص. ۲۹۸
«نهادی برهم و برهم نماندت// حسابی برگرفتی وا نخواندت»
- اسرارنامه/ ص. ۸۸
«ور نخواهی کرد این‌جا اقتدا// خیز رو، اینک عصا اینک ردا»
- منطق‌الطیر - شیخ صنعان
«هرچه را بنیاد بر آبی بود// گرهمه آتش بود، خوابی بود// کس ندیده‌ست آب هرگز پایدار// کی بود برآب بنیاد استوار؟»
- منطق‌الطیر - الحکایه والتمثیل
«هم ز دنیا هم ز عقبی درگذر// پس کلاه از سر بگیر و درنگر»
- منطق‌الطیر - آغاز کتاب

غزلیات

بخش‌های کامل یا کوتاه‌شده از غزلیات او

ای دل اگر عاشقی در پی دلدار باش		بر در دل روز و شب منتظر یار باش
دلبر تو دایما بر در دل حاضر است		رو در دل برگشای حاضر و بیدار باش

بدون منبع

«اگر چه شعر در حد کمال است// چو نیکو بنگری حیض‌الرجال است»
«بر جگر آبم نماند از دلنواز// همچو ماهی مانده‌ام بر خشک باز»
«شعر و شرع و عرش از هم خاستند// این دو عالم زین سه حرف آراستند»
«عشق را بنیاد بر ناکامی است// هر که زین می سرکشد از خامی است»
«مگو از هیچ نوعی پیش زن راز// که زن رازت بگوید جمله سرباز»
«وصالی بی‌فراقی قسم کس نیست// که گل بی‌خار و شکر بی مگس نیست»

دربارهٔ عطار

«ذره گشت و آفتاب انبار کرد// خرمن از صد رومی و عطار کرد»
- اقبال لاهوری
«شعر عطار، آن‌گونه که خودش آن را درک می‌کند شعر درد، شعر جنون، و شعر بی‌خودی است. چیزی است که به قول خودش عقل با آن بیگانگی دارد و با این‌حال شعر حکمت است- حکمت دینی نه حکمت عقلی.»
- عبدالحسین زرین‌کوب - صدای بال سیمرغ، بخش ۱۷
«عطار، با آن‌که تمام مثنویاتش شعر تعلیمی است داعیه تربیت یا تعلیم اخلاق ندارد. موعظه او ارائهٔ راه‌هایی است که سالک را در سیر الی‌الله کمک می‌کند.»
- عبدالحسین زرین‌کوب - صدای بال سیمرغ، بخش ۲۵
«عطار روح بود و سنایی دوچشم او// ما از پی سنایی و عطار آمدیم»
- جلال‌الدین محمد بلخی
«مرا از شاعری، خود عار ناید// که در صدقرن چون عطار ناید»
- محمود شبستری
«منطق‌الطیر که ظاهرأ خاتمه مثنویات عطار و شرح عالی‌ترین تجربه‌های سلوک طالب سالک است منطقی دیگر ورای سایر مثنویات دارد- منطق شاعر در این ماهرانه‌ترین و پرشورترین مثنوی وی، منطق عرفان است.»
- عبدالحسین زرین‌کوب - صدای بال سیمرغ، بخش ۲۱
«هفت‌شهر عشق راعطار گشت// ماهنوز اندر خم یک کوچه‌ایم»
- جلال‌الدین محمد بلخی

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

ویکی‌پدیا مقاله‌ای دربارهٔ

عطار نیشابوری
دارد.

این یک نوشتار ناتمام است. با گسترش آن به ویکی‌گفتاورد کمک کنید.