پی‌یر لوئی موپرتوئی

پی‌یر لوئی موپرتوئی (انگلیسی: Pierre Louis Maupertuis؛ زاده ۲۸ سپتامبر ۱۶۹۸ درگذشته ۲۷ ژوئیه ۱۷۵۹) یک دانشمند در زمینه ریاضیات، فیزیک، زیست‌شناسی، متافیزیک، فلسفه اخلاق، اخترشناسی، و جغرافیا اهل فرانسه بود.

موپرتوئی را به اعتبار این نظریه‌اش گاهی در شمار مادی‌گرایان زمخت روشنگری فرانسه می‌آورند… ظاهراً حقیقت امر این است که هر چند نوشته‌های موپرتویی به رشد مادی‌گرایی کمک کرد، با این همه موضع او به قدری دوپهلوست که به ما اجازه نمی‌دهد که او را بدون قید و شرط در شمار فیلسوفان مادی‌گرای روشنگری فرانسه محسوب کنیم. فردریک کاپلستون

گفتاوردها

• «کلمهٔ نیرو به معنی اخص آن مبین نوعی احساس است که ما وقتی که می‌خواهیم جسم در حال سکونی را حرکت بدهیم یا حرکت جسم در حال حرکتی را تغییر دهیم یا متوقف کنیم تجربه می‌کنیم چنان پیوسته با تغییر در سکون یا حرکت جسم همراه است که نمی‌توانیم از باور داشتن این امر که آن علت تغییر است خودداری کنیم؛ بنابراین، وقتی که می‌بینیم که تغییری در سکون جسمی روی می‌دهد، ناگزیر می‌گوییم که این تغییر ناشی از تأثیر نیرویی است؛ و اگر هیچ کوششی در کمک دادن به این تغییر نکنیم، و اگر فقط اجسام دیگری می‌بینیم که بتوانیم این فرایند را به آنها نسبت بدهیم، آن‌گاه نیرو را به آنها نسبت می‌دهیم، چنان‌که گویی نیرو متعلق به آنهاست.»
  • نظام طبیعت، ۱۷۵۶
• «وقتی تغییری در طبیعت روی می‌دهد، مقدار عملی که در این تغییر به کار می‌رود همیشه کمترین مقدار ممکن است. از این اصل است که ما قوانین حرکت را استنتاج می‌کنیم.»
  • نظام طبیعت، ۱۷۵۶

دربارهٔ او

• [موپرتوئی در رساله نظام طبیعت] تمیز قاطع دکارتی میان فکر و بُعد را انکار می‌کند. موپرتوئی می‌گوید که روی هم رفته اکراهی که انسان از نسبت داده فهم به ماده دارد صرفاً ناشی از این امر است که این فهم به تصور او همواره باید مانند فهم ما باشد. در حقیقت درجات بی‌نهایتی از فهم، از احساس مبهم گرفته تا فرایندهای عقلی روشن، وجود دارد؛ بنابراین، موپرتوئی نوعی هیلوزوئیسم (قول به ذی‌حیات بودن ماده) پیشنهاد می‌کند که بنابر آن حتی پست‌ترین شیءِ مادی نیز از درجه‌ای از زندگی و حساسیت برخوردار است. موپرتوئی را به اعتبار این نظریه‌اش گاهی در شمار مادی‌گرایان زمخت روشنگری فرانسه می‌آورند…»
  • فردریک کاپلستون
• «ظاهراً حقیقت امر این است که هر چند نوشته‌های موپرتویی به رشد مادی‌گرایی کمک کرد، با این همه موضع او به قدری دوپهلوست که به ما اجازه نمی‌دهد که او را بدون قید و شرط در شمار فیلسوفان مادی‌گرای روشنگری فرانسه محسوب کنیم.
  • فردریک کاپلستون