محمدتقی دانش‌پژوه

محمدتقی دانش‌پژوه (۲۰ آوریل ۱۹۱۱، آمل - ۱۷ دسامبر ۱۹۹۶، تهران) نویسنده، مصحح، موسیقی‌دان، مترجم و نسخه‌پژوه ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران و پدر علم نسخه‌شناسی بود.

گفتاوردها دربارهٔ او

• «استاد دانش‌پژوه را همگان به عنوان فهرست نویس و فهرست نگار نسخ خطی می‌شناسند. شادروان استاد ایرج افشار که خود از برجسته‌ترین فهرست نگاران نسخ خطی بود در اینباره می‌گوید که اغراق نیست اگر گفته شود که دانش‌پژوه رقمی نزدیک به صد هزار نسخه خطی را یک به یک دیده و بررسی کرده و آنها را که شایسته معرفی دانسته در مقاله‌ها، فهرست‌ها و مقدمه‌های خود بی تابانه شناسانده است و از این نظر در سراسر جهان خاورشناسی بی همتا و ممتاز است.»
  • کامران فانی، ۱۳۹۴
• «جنبه دیگری از شخصیت او... که چهره مغفول مانده اوست و از آن کمتر سخن گفته شده و کمتر شناخته شده است... این جنبه مغفول مانده عشق و شور و شیفتگی او به فلسفه و منطق بود... البته استاد افشار هم به این جنبه اشاره می‌کند... اما گذرا از این نکته می‌گذرد، شاید چون میانه‌ای با فلسفه و علاقه‌ای به فلسفه‌پردازی نداشت. بسیاری از بزرگان ما، صاحب‌نظرانی که بویژه در حوزه زبان و ادبیات و تاریخ به تحقیق، تتبع می‌پرداختند اعتقادی به فلسفه نداشتند، فلسفه‌پردازی را امری تفننی و غیرجدی می‌دانستند که راه به جایی نمی‌برد. علامه قزوینی، صدر محققان جدید ایران، هیچگونه دلبستگی به فلسفه نداشت. مرحوم مجتبی مینوی هم همین‌طور. مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی واقعاً ضد فلسفه بود. مرحوم احمد آرام با اینکه چند کتاب فلسفی هم ترجمه کرده بود، آشکارا ضد فلسفه بود. دانش‌پژوه در حلقه دوستان خود براستی تنها بود. برای او فلسفه، مسائل فلسفی، دغدغه‌های فلسفی براستی امری اصلی و اساسی بود. آنتوان چخوف نویسنده روسی که شغل اصلی‌اش پزشکی و طبابت بود یک بار گفته بود: طبابت همسر قانونی‌ام است، اما ادبیات معشوقم است. شاید در مورد مرحوم دانش‌پژوه هم بتوان گفت: فلسفه معشوق او و نسخه‌پژوهی همسر قانونی او بود.»
  • کامران فانی، ۱۳۹۴
• «یک بار از استاد دانش‌پژوه پرسیدم آیا ترجیح می‌داد نسخه پژوهی نام‌آور باشد یا فلسفه پژوهی گمنام. با لبخند گفت: اینها دو بال من اند که با هر دو می‌توانم تا هر کجا که بخواهم پرواز کنم. یاد و خاطره مهرآمیزش هرگز فراموش نمی‌شود.»
  • کامران فانی، ۱۳۹۴