آخناتون
از فرعون‌های دودمان هجدهم مصر باستان (۱۳۵۳–۱۳۳۶ یا ۱۳۵۱–۱۳۳۴ ق. م)
آخِناتون یا اَخِناتون (به‌معنای کسی که برای آتون سودمند است) نام آغازینش امن‌هوتپ (یا آمنحوتپ) چهارم (آمُن‌هوتِپ به‌معنای آمون خرسند است) فرعون مصر باستان میان سال‌های ۱۳۵۲–۱۳۳۶ (پیش از میلاد) یا ۱۳۵۱–۱۳۳۴ (پیش از میلاد) بود. وی که از دودمان هیجدهم بود دینی یکتاپرستانه را بنیاد نهاد که خدای آن آتون نام داشت.
گفتاوردها
ویرایش- اخناتون پس از آنکه از دو معمار مستخدم پدرش، سرود خورشید شهر تب را شنید خود در مدح خورشید سرودی نوشته که هنوز موجود است. سروده مزبور را علی‌اصغر حکمت در کتاب «نه گفتار در تاریخ ادیان» به نظم درآورده است که از نظر خوانندگان می‌گذرد:
- آفتابا، تو خدای واحدی / نیست در پیرامنت شبه و ندی
- از تو شد پیدا همه بگزیدها/ هست پنهان کار تو از دیدها
- این زمین یک پاره از کردار تست / از مشیت ساحتی آن را درست
- هست این طاق بلند نیلگون / یک نمون از صنع تو، ای ذوفنون
- بر شده چرخ کهن را صانعی / هر صبا از خاورش تو طالعی
- می‌نمایی صبحدم رخسار خویش / عالمی خیره کنی در کار خویش
- آفتابا، روشنی از تست و بس / تو چو صحرایی و ما چون خار و خس
- چهره زیبایت چو از خاور دمید / نقش زیبایی به گیتی شد پدید
- چون نو برخیزی به وقت بامداد / اهل عالم جمله برخیزند شاد
- چون تو بنشینی به هنگام پسین / عالمی یکسر نشیند دل غمین
- از رخ تو در همه ذرات تاب / چون شوی پنهان روان افتد بخواب
- سکر و هشیاری ز فیض عام تست / خواب و بیداری هم از انعام تست
- چون بخواب آیند خلق از دوریت / مست گردد عالم از مستوریت
- من در آن هنگام بیدارم بدل / مهر چهر خوب تو دارم به دل
- ای ترا از تو حیات و جنب و جوش / جان خاموش از تو آمد در خروش
- بودن ما سر بسر از بود تست / زنده حیوان و نبات از جود تست
- آفتاب، ای مرکز دور وجود / چشمه تو منبع احسان وجود
- خوش بتاب ای قرص مهر دلفروز / هست در گیتی ز تو این ساز و سوز
- خوش بتاب ای تابشت آرام جان / از تو شد این توس تن، رام جان
- خوش بتاب ای ظلمت از تو سرنگون / نور تو بر رستگاری رهنمون
- خوش بتاب ای مشعل نور سماء / از تو تابش شد پرستش شد ز ما
- خوش بتاب ای نورت آبادی ما / تابش تو مایهٔ شادی ما
- این خدایان جمله از تو زنده‌اند / مالک الملکی و ایشان بنده‌اند
- وصف ایشان کهتری و مهتری / پاک تو، کز این خدایان برتری
- ای ز تو ما را حیات و زندگی / ای خدایی از تو از ما بندگی
- نور رخسارت که مهر انور است / یک فروغ از نور رب اکبر است
