فریدون مشیری
شاعر ایرانی
فریدون مُشیری (۲۱ سپتامبر ۱۹۲۶، تهران - ۲۴ اکتبر ۲۰۰۰) شاعر، روزنامه‌نگار، ناقد و موسیقی‌دان ایرانی بود.
برخی از آثار
ویرایشدارای منبع
ویرایشتشنه طوفان
ویرایشمجموعه شعر تشنه طوفان برای اولین بار در سال ۱۳۳۴ بدست انتشارات صفی‌علیشاه چاپ شد.
- «تو را می‌خواستم تا در جوانی // نمیرم از غم بی‌همزبانی، // غم بی‌همزبانی سوخت جانم // چه می‌خواهم دگر زین زندگانی؟»
- برگرفته از شعر «نوای بی‌نوایی»
- «وای بر من، نداد گریه مجال // که زنم بوسه‌ای به رخسارت، // چه بگویم، فشار غم نگذاشت // که بگویم: خدا نگهدارت!»
- برگرفته از شعر «آتش»
- «غزلی را برند دست‌به‌دست // شاعری کرده باز غوغایی // انجمن‌هاست بر سر غزلی // بر سر قطره‌ای ز دریایی؛ // کیست این نغمه‌ساز باغ بهشت؟ // که درین خاکدان گرفته مقام؟ // کیست آن دلربای شهرآشوب؟ // که به این روح می‌دهد الهام؟ // گوش جان بر زبان دل ندهد // سوز دل، با زبان جان گوید، // سخن عشق و آرزو و امید // از زبان فرشتگان گوید؛ // هرچه غم بر دلش زند آتش، // هرچه ناکامیش ز جان کاهد، // باز این راه را به سر پوید! // باز معشوق را به جان خواهد! // همه دانند کاین سخن‌پرداز، // جان دهد عاقبت به خاطر دوست، // خلق گویند: "خوش به حال کسی // کاین غزل‌ها برای خاطر اوست!" // آخر ای دلربای شهرآشوب، // بر منت ظلم و جور تا چند است؟ // کس نداند که نغمه‌سازبهشت // به نگاه تو نیز خرسند است!»
- شعر "غزل شاعر"
- «دیگر آن نازنین در برم نیست // سایه مهر او بر سرم نیست // عشق و حسن و هنر را چه حاصل // این گنه بس که سیم و زرم نیست // نیک داند که بی‌او به‌جز مرگ // بی‌گمان چاره دیگرم نیست // آن‌همه آرزو رفت بر باد؟ // ای خدا، ای خدا، باورم نیست»
- برگرفته از شعر "دلخسته"
- «از عشق من به کوچه و بازار قصه‌هاست // امروز شهر پر شده از گفتگوی من // از بس که شب ز دست غمش ناله می‌کنم // همسایه شکوه می‌کند از های‌وهوی من»
- برگرفته از شعر "اسیر عشق"
- «گفتی که چو خورشید زنم سوی تو پر // چون ماه شبی می‌کشم از پنجره سر // اندوه، که خورشید شدی، تنگ غروب // افسوس، که مهتاب شدی وقت سحر»
- برگرفته از شعر "نایافته"
گناه دریا
ویرایشمجموعه شعر گناه دریا برای اولین بار در سال ۱۳۳۴ بدست انتشارات صفی‌علیشاه چاپ شد.
- «مرا عمری به دنبالت کشاندی // سرانجامم به خاکستر نشاندی // ربودی دفتر دل را و افسوس // که سطری هم از این دفتر نخواندی // گرفتم عاقبت دل بر منت سوخت // پس از مرگم سرشکی هم فشاندی // گذشت از من، ولی آخر نگفتی // که بعد از من به امید که ماندی؟»
- شعر «بعد از من»
- «دلا دیگر نمی‌نالی به زاری // سر راحت به بالین می‌گذاری // تو صاحب‌درد بودی ناله سر کن // خبر از درد بی‌دردی نداری. // بنال ای دل که رنجت شادمانی‌ست // بمیر ای دل که مرگت زندگانی‌ست // مباد آن‌دم که چنگ نغمه‌سازت // ز دردی برنیانگیزد نوایی // مباد آن‌دم که عود تار و پودت // نسوزد در هوای آشنایی // دلی خواهم که از او درد خیزد // بسوزد، عشق ورزد، اشک ریزد! // به فریادی سکوت جان‌گزا را // به‌هم زن، در دل شب، های‌وهو کن // دگر یارای فریادت نمانده‌ست // چو مینا گریه پنهان در گلو کن // صفای خاطر دل‌ها ز دردست // دل بی‌درد همچون گور سرد است!»
- شعر «سکوت»
- «همه ذرات جان پیوسته با دوست // همه اندیشه‌ام، اندیشه اوست // نمی‌بینم به‌غیر از دوست اینجا، // خدایا، این منم، یا اوست اینجا؟»
- شعر «دوست»
- «درون سینه آهی سرد دارم // رخی پژمرده، رنگی زرد دارم // ندانم، عاشقم، مستم، چه هستم؟ // همی دانم دلی پر درد دارم»
- شعر «درد»
- «کسی مانند من تنها نماند // به راه زندگانی وانماند // خدا را، در قفای کاروان‌ها // غریبی در بیابان جا نماند»
- شعر «تنها»
- «سیه‌چشمی به کار عشق استاد، // به من درس محبت یاد می‌داد // مرا از یاد برد آخر ولی من // بجز او عالمی را بردم از یاد»
- شعر «مکتب عشق»
ابر و کوچه
ویرایشمجموعه ابر و کوچه برای اولین بار در سال ۱۳۴۰ چاپ شد.
- «گر نکوبی شیشه غم را به سنگ؛ // هفت‌رنگش می‌شود هفتادرنگ»
- برگرفته از شعر «خوش به حال غنچه‌های نیمه‌باز»
- «غم آمده، غم آمده، انگشت بر در می‌زند! // هر ضربه انگشت او بر سینه خنجر می‌زند // ای دل بکش یا کشته شو، غم را در اینجا ره مده // گر غم در اینجا پا نهد آتش به جان در می‌زند // از غم نیاموزی چرا ای دلربا رسم وفا؟ // غم با همه بیگانگی، هر شب به ما سر می‌زند!»
- شعر «بیگانه»
- «درختی خشک را مانم به صحرا، // که عمری سر کند تنهای تنها، // نه بارانی که آرد برگ‌وباری // نه برقی تا بسوزد هستی‌اش را!»
- شعر «درخت»
بهار را باور کن
ویرایشمجموعه بهار را باور کن برای اولین بار در سال ۱۳۴۷ چاپ شد.
- «رفتم به کنار رود، // -سر تا پا مست- // رودم، به هزار قصه، می‌برد ز دست // چون قصه درد خویش با او گفتم // لرزید و رمید و رفت و نالید و شکست!»
- شعر "قصه"
- «گنجشک پرشکسته باغ محبتم // تا کی در این بیابان، سر به زیر پر نهم؟ // با خود مرا ببر به دیاری که همچو باد // آزاد و شاد، پای به هرجا توان نهاد!»
- برگرفته از شعر "بگو، کجاست؟"
از خاموشی
ویرایشمجموعه از خاموشی برای اولین بار در سال ۱۳۵۶ چاپ شد.
- «مرد دیگری نشسته، پشت این نگاه شاد // مرد دیگری که روی شانه‌های خسته‌اش // کوهی از شکنجه‌های نارواست // مرد خسته‌ای که دیدگان او // قصه‌گوی غصه‌های بی‌صداست // مرد دیگری نشسته، پشت این نقاب خنده // با نگاه غوطه‌ور میان اشک، // با دل فشرده در میان مشت، // خنجری شکسته در میان سینه! // خنجری نشسته در میان پشت!»
- برگرفته از شعر «دیگری در من»
- «کسی باور نخواهد کرد، // اما من، به چشم خویش می‌بینم // که مردی -پیش چشم خلق- بی‌فریاد، می‌میرد! // نه بیمار است، // نه بر دار است، // نه در قلبش فروتابیده شمشیری، // نه تا پر، در میان سینه‌اش تیری، // کسی را نیست بر این مرگ بی‌فریاد، تدبیری!»
- برگرفته از شعر «آوار درون»
مروارید مهر
ویرایشمجموعه مروارید مهر برای اولین بار در سال ۱۳۶۵ چاپ شد.
- «در پی آن همه خون، // که بر این خاک چکید، // ننگ‌مان باد این جان! // شرم‌مان باد این نان! // ما نشستیم و تماشا کردیم!»
- برگرفته از شعر «ما، همان جمع پراکنده…»
- «به دریا شکوه بردم از شب دشت، // وزین عمری که تلخ تلخ بگذشت // به هر موجی که می‌گفتم غم خویش؛ // سری می‌زد به سنگ و بازمی‌گشت!»
- شعر «به هر موجی که می‌گفتم…»
آه، باران
ویرایشمجموعه آه، باران برای اولین بار در سال ۱۳۷۶ چاپ شد.
- «ریشه در اعماق اقیانوس دارد -شاید- // این گیسو پریشان‌کرده // بید وحشی باران. // یا، نه، دریایی‌ست گویی، واژگونه، بر فراز شهر، // شهر سوگواران.»
- برگرفته از شعر "آه، باران"
- «دست مرا بگیر، که آب از سرم گذشت // خون از رخم بشوی، که تیر از پرم گذشت. // سر برکشیدم از دل این دود، شعله‌وار // تا این شب از برابر چشم ترم گذشت. // شوق رهایی‌ام در زندان غم شکست // بوی خوش سپیده‌دم از سنگرم گذشت. // با همرهان بگوی:"سراغ وطن گرفت // هرجا که ذره ذرهٔ خاکسترم گذشت." // خورشیدها شکفت ز هر قطره خون من // هرجا که پاره‌های دل پرپرم گذشت // در پرده‌های دیدهٔ من، باغ گل دمید // نام وطن چو بر ورق دفترم گذشت.»
- شعر "آوایی از سنگر"
- «اگر شمشیر بر سر، // دست در زنجیر، در تبعید، // سر کردی، هنر کردی. // اگر با این همه نامردمی‌ها، باز دنبال هنر گردی // هنر کردی.»
- برگرفته از شعر "کمال‌الملک"
- «می‌خواهم و می‌خواستمت، تا نفسم بود. // می‌سوختم از حسرت و عشق تو بسم بود. // عشق تو بسم بود، که این شعلهٔ بیدار // روشنگر شب‌های بلند قفسم بود. // آن بخت گریزنده دمی آمد و بگذشت // غم بود، که پیوسته نفس در نفسم بود. // دست من و آغوش تو، هیهات، که یک عمر // تنها نفسی با تو نشستن هوسم بود.»
- برگرفته از شعر "شعلهٔ بیدار"
- «تو کیستی، که من این‌گونه، بی‌تو بیتابم؟ // شب از هجوم خیالت نمی‌برد خوابم. // تو چیستی، که من از موج هر تبسم تو // بسان قایق سرگشته، روی گردابم!»
- برگرفته از شعر "چراغ چشم تو"
- «گفته بودی که:-"چرا محو تماشای منی؟ // و آنچنان مات، که یک‌دم مژه بر هم نزنی!" // -مژه برهم نزنم تا که ز دستم نرود // ناز چشم تو به‌قدر مژه برهم‌زدنی!»
- شعر "محو و مات"
از دیار آشتی
ویرایشمجموعه از دیار آشتی برای اولین بار در سال ۱۳۷۱ چاپ شد.
- «این هنر، این گوهر // این دلاویزترین حاصل احساس بشر // این گشایندهٔ درها به جهان‌های دگر، // این فروزندهٔ شوق، // این فزایندهٔ شور، // این گرانمایه‌ترین قوت روان، // قوت جان، // این رهاننده ز تاریکی خاک، // این برآرنده به اوج افلاک، // با تو، ای مرد، چه کرد؟ // که به یاران گفتی: // -"اینک علم! // مرد می‌خواهد، مرد!"»
- برگرفته از شعر "می‌توانستی کاش تیشه بر ریشه نادانی زد"، اشاره‌ای است به سخن پورسینا که می‌گفت: "علم کو؟ اینک مرد!" اما هنگامی که با موسیقی آشنا شد گفت: "اینک علم! مرد می‌خواهد، مرد!"
لحظه‌ها و احساس‌ها
ویرایشمجموعه لحظه‌ها و احساس‌ها برای اولین بار در سال ۱۳۷۶ چاپ شد.
- «ای دوست، چه پرسی تو، که: // -"سهراب" کجا رفت؟ // -سهراب، // "سپهری" شد و // "سر وقت خداً رفت!»
- برگرفته از شعر "روح چمن"
- «یادش به خیر، // عهد جوانی، // که تا سحر، // با ماه می‌نشستم، // از خواب، بی‌خبر! // اکنون که می‌دمد، سحر، از سوی خاوران // بینم شبم گذشته، // ز مهتاب بی‌خبر! // این سان، که خواب غفلتم، از راه می‌برد // ترسم که بگذرد ز سرم آب، بی‌خبر!»
- شعر "بی‌خبر"
- «تنها، // غمگین، // نشسته با ماه. // در خلوت ساکت شبانگاه. // اشکی به رخم دوید، ناگاه // روی تو شکفت در سرشکم // دیدم که هنوز عاشقم، آه!»
- شعر "لحظه و احساس"
- «بر خاک، چه نرم می‌خرامی، ای مرد، // آن‌گونه، که بر کفش تو ننشیند گرد. // فردا، که جهان کنیم بدرود، به درد // آه، آن‌همه خاک را چه می‌خواهی کرد؟»
- شعر "آه، آن‌همه خاک…"
آواز آن پرنده غمگین
ویرایشمجموعه «آواز آن پرنده غمگین» برای اولین بار در سال ۱۳۷۶ چاپ شد.
- «بر سر یک لقمه // یا یک نکته، آن هم هیچ و پوچ // این چنین دشمن چرایی؟ // می‌توانی بود دوست.»
- برگرفته از شعر «پشت این در»
- «می‌خواهدم، پیداست از طرز نگاهش! // دزدیده دیدن‌های او می‌گویدم راز! // می‌خواهدم، وز شوق این احساس جان‌بخش، // ذرات من پیوسته در رقصند و پرواز… ! // می‌خواهمت، ای باغ لبریز از ترانه! // می‌خوانمت در اشک و آواز شبانه // می‌بینمت در تار و پود سینه، در دل // چون هرم آتش می‌کشی در من زبانه! // ساقی، به فریادم برس، غم پرپرم کرد! // چشمان او، چشمان او خاکسترم کرد!»
- برگرفته از شعر «تا روشنایی‌های بلند آسمانی»
- «با قلم می‌گویم: // -ای همزاد، ای همراه، // ای هم‌سرنوشت // هر دومان حیران بازی‌های دوران‌های زشت. // شعرهایم را نوشتی // دست‌خوش؛ // اشک‌هایم را کجا خواهی نوشت؟»
- شعر «با قلم…»
تا صبح تابناک اهورایی
ویرایشمجموعه «تا صبح تابناک اهورایی» برای اولین بار در سال ۱۳۷۹ چاپ شد.
- «در باغ سبز چشمت، صدها بهار داری // من دشت خشک و خالی، با من چکار داری؟»
- برگرفته از شعر "با من چکار داری"
- «زان پیشتر که از سر ما آب بگذرد // با ناخدا بگوی که از خواب بگذرد // این کشتی شکسته درین تندباد سخت // آخر چگونه از دل گرداب بگذرد // ای سرزمین مادری، ای خانه پدر // یادت چو آتش از دل بی‌تاب بگذرد // ترسم که چاره‌ای نکند نوش‌دارویی // زین موج خون که از سر سهراب بگذرد // گر همچو رعد، نعره برآریم همزمان // کی خواب خوش به دیده ارباب بگذرد»
- شعر "گرداب"
- «شعر من پیغام مهر و مهرورزی بود و بس // شد کنون غم‌نامهٔ: // "فریادهایی از قفس"»
- شعر "از قفس"
- «یک‌روز، بی‌گمان // آواز شاد رهایی، // ازین قفس // پرواز خواهد کرد، // تا اوج آسمان // پیروز، سربلند // دلبستگان دانه ندانم در آن زمان // پرواز را چگونه // به خاطر می‌آورند!»
- شعر "آوازهای شاد"
- «پیش از سپیده‌دم، // دشتی پر از شکوفه // باغی پر از چراغ // دیدم که نور بر سر عالم فشانده‌اند // از پشت میله‌های قفس، گفتم: // ای دریغ // دل‌ها چگونه این همه تاریک مانده‌اند.»
- شعر "در دشت آسمان"
دربارهٔ او
ویرایش- «مشیری فقط شاعر کوچه نبود، او روانشناس بود؛ او در گفتارش به ندرت از خودش حرف می‌زد و بیشتر از عشق می‌گفت.»
- «فریدون مشیری شاعر اعتدال بود و نگهدار اندازه در بیان؛ علاقه مردم به او به خاطر همین اعتدال بود.»
- محمدعلی اسلامی ندوشن ۲۸ اکتبر ۲۰۰۱/ ۶ آبان ۱۳۸۰؛ «مراسم بزرگداشت فریدون مشیری، تالار وحدت» [۱]
نسخهٔ بکار رفته
ویرایش- مشیری، فریدون. بازتاب نفس صبحدمان. کلیات اشعار. جلد اول. چاپ اول، تهران: نشر چشمه، ۱۳۸۰، ISBN 964-5571-89-8.
- مشیری، فریدون. بازتاب نفس صبحدمان. کلیات اشعار. جلد دوم. چاپ اول، تهران: نشر چشمه، ۱۳۸۰، ISBN 964-362-014-X.
- ↑ «دکتر اسلامی ندوشن: فریدون مشیری شاعر اعتدال بود». ایسنا، ۶ آبان ۱۳۸۰.