ضرب‌المثل‌های افغانی

آ - الف - ب - پ - ت - ث - ج - چ - ح - خ - د - ذ - ر - ز - ژ - س - ش - ص - ض - ط - ظ - ع - غ - ف - ق - ک - گ - ل - م - ن - و - ه - ی

آ

«آب دریا به غوغو سگ مردار نمی‌شود.»
«آب را نادیده موزه از پا کشیدن خطاست.»
«آب رفته به جوی بر نمی‌گردد.»
«آب که از سر پرید چه یک نیزه چه صد نیزه.»
«آدم تنبل، عقل چهل وزیر را دارد.»
«آدم دورغگو کم حافظه است.»
«آدم بی‌کار یا غر شود یا بیمار.»
«آزموده را آزمودن خطاست.»
«آسوده کسی که خر ندارد، از کاه و جوش خبر ندارد.»
«آش مردها دیر پخته می‌شود.»
آشپز که دوتا شد آش یا شور می‌شود یا بی نمک

الف

«ابله گفت و لوده باور کرد.»
«اجل گرفته بمیرد نه بیمار سخت.»
«ارزان بی علت نیست، قیمت بی همت.»
«از آدم بیکار خدا بیزار است.»
«از بد بدتر اش توبه.»
«از بی کفنی زنده ایم.»
«از بید سیب گرفتن.»
«از تنگی چشم پیل معلوم شد، آنان که غنی ترند محتاج ترند.»
«از جوانی تا پیری از پیری تا به کی.»
«از حق تا ناحق چهار انگشت فاصله است.»
«از دوست نادان کَدَه دشمن دانا بهتر است.»
«از صورت خوب کَدَه سیرت خوب بهتر است.»
«از کیسه خلیفه می‌بخشد.»
«از ماست که بر ماست.»
«از نو کیسه قرض مکن، قرض کردی خرج مکن.»
«از هزار خویش، یک همسایه بیش.»
«از یک دست صدا نمی‌برآید.»
«اول بِچش، بعد بگو بی نمک است.»
«اول برادریت ثابت کن، بعد ادعای ارث و میراث کن.»
از یک دست صدا برنمی آید
الاو الاو به از پلو

ب

«با پنبه سر بریدن.»
«با حلوا حلوا گفتن دهان شیرین نمی‌شود.»
«با همه چیز بازی با ریش بابَه نیز بازی.»
«بادنجان بد را بلا نمی‌زند.»
«بار کج به منزل نمی‌رسد.»
«با ماه نشینی ماه شوی، با دیگ نشینی، سیاه شوی.»
«با نادان خاموشی کن.»
«بترس از کسی که از خدا نمی‌ترسد.»
«بچه در غیب، نامش مظفر.»
«بخشش به خروار، حساب به مثقال.»
«بز در غم جان قصاب در غم گوشت.»
«بزرگی به عقل است نه به سال.»
«بعد از سر من آفتاب نباشید.»
«بعد از هر تاریکی روشنی است.»
«به خاطر یک بوته گل، صد بوته خار آب می‌خورد.»
«به لق‌لق سگ دریا مردار نمی‌شود.»
«به یک گل بهار نمی‌شود.»
با ما نشینی ما شوی با دیگ نشینی سیاه

پ

«پرسیدن عیب نیست، ندانستن عیب است.»
«پنج انگشت برادر است اما برابر نیست.»
«پیش طبیب چه می‌روی پشت سرگذشت برو.»

ت

«تازی را وقت شگار گوه می‌گیرد.»
«تا احمق در جهان است مفلس درنمی‌ماند.»
«تا شَمال نشود شاخه تکان نمی‌خورد.»
«تا گوساله گاو شود دل مادرش آب شود.»
«تا نباشد چوب تر فرمان نبرد گاو و خر.»
«تخته با تخته جور آید حاجت نجار نیست.»
«تو را خواهند پرسید که عملت چیست، نگویند که پدرت کیست.»

ث

ج

«جنگل که درگرفت تر و خشک با هم می‌سوزد.»
«جور استاد به ز مهر پدر.»
«جوینده یابنده است.»

چ

ح

خ

«خارپشت جوجه خود را می‌گوید، بخملی بچه‌ام.»
«خانه‌دار را یک خانه بی خانه را صد خانه.»
«خدا روز ندیده را روز نده، پای چک چک را موزه.»
«خدا که می‌دهد نمی‌پرسد بچه کی هستی.»
«خدا یک دست را محتاج دست دیگر نکند.»
«خدا همان قدر که بنده بد دارد، بنده خوب هم دارد.»
«خرس را که یاد کردی سوته را به دست بگیر.»
«خربوزه زخم صد ساله را زنده می‌کند.»
«خر همان است فقط پالانش عوض شده.»
«خود کرده را نه درد است نه درمان.»
«خودکُش بیگانه پرور.»
«خون را با خون نمی‌شویند.»

د

«در دروازه شهر را بسته می‌توان کرد، اما در دهن مردم را نه.»
«دست تنگی بدتر از دلتنگی است.»
«دل تنگ نباشد جا تنگ نیست.»
«دو تربوز در یک دست گرفته نمی‌شود.»
«دوست آدم را به گریه می‌اندازد و دشمن آدم را به خنده.»
«دوست خوب در روز بد شناخته شود.»
«دوست همه کس، دوست هیچ‌کس نیست.»
«دویدن افتیدن هم دارد.»
«دنیا به امید خورده می‌شود.»
«دنیا را آب بگیرد مرغابی را تا لِنگ‌اش.»
«دیگ دیگ را دیده رنگ می‌گیرد، همسایه همسایه را دیده پند می‌گیرد.»
«دیوانه به کار خود هوشیار است.»
دیگ به دیگ می‌گوید رویت سیاه
در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست

ذ

ر

«رحم ازبک، قهر افغان.»
«روباه از پوست خود در عذاب است.»
«روز بد برادر ندارد.»
«روز بد نیک شود آدم بد نیک نشود.»

ز

«زبان بد بلای جان آدم است.»
«زخم شمشیر می‌رود اما زخم زبان نه.»
«زخم بد خوب می‌شود اما گپ بد نه.»
«زمستان تِر می‌شود روسیاهی‌اش به زغال می‌ماند.»
«زندگی صد سال اولش سخت است.»
«زورش به خر نمی‌رسد، می‌زند به پالانش.»
«زیاد خوردن مثل ماهی تپیدن، کم خوردن مثل آهو دویدن.»

ژ

س

«سزای قروت آب جوش است.»
«سکوت بهتر از حرف بیهوده است.»
«سگ زرد برادر شغال.»
«سوار خر جِل است.»
«سوره یاسین به گوش خر خواندن.»
«سیب سیب را دیده رنگ می‌گیرد، همسایه همسایه را دیده پند.»

ش

«شوله‌ات را بخور، پرده‌ات را بکن.»
«شور را گفته گوساله را بسته کردن.»
«شیر خانه روباه صحرا.»
«شیر که پیر می‌شود ریشخند شغال می‌شود.»

ص

ض

ط

ظ

ع

«عاقل را اشاره کافی است.»
«عقل که نباشد جان در عذاب است.»

غ

«غم نداری بز بخر.»

ف

ق

«قصاب که زیاد شود گوشت گاو مردار می‌شود.»

ک

«کابل بی زر باشد بی برف نه.»
«کبک از صدای خود تیر می‌خورد.»
«کسی که قدر یک سیب را نمی‌فهمد قدر یک باغ را هم نمی‌فهمد.»
«کلگی می‌فهمند که دلده شور است.»
«کم بخور بی غم بخور.»
«کوه نیز سر خود راه دارد.»
«کور خانه نشین خبر از شهر بغداد می‌دهد.»
«کوزه هر روز نمی‌شکند.»

گ

«گذشته را صلوات آینده را احتیاط.»
«گریه که آمد از چشم کور اشک می‌آید.»
«گل پشت و رو ندارد.»

«گاو ریخی پاده را بدنام می کند.»

م

«معامله خوب باز معامله، معامله بد بس معامله.»
«مرغت را نگاه کن همسایه‌ات را دزد نگیر.»
«مثل بلبل شیرین گپ می‌زنی.»
«من چی میگم دمبورم چی میگه.»
«موش در سوارخش جای نمی‌شود، یک چژ(غربال)دیگر در دنبال اش .»

ن

«نان و پیاز پیشانی باز.»
«نزن به دروازه کس به انگشت که به دروازه‌ات می‌زنند به مشت.»

و

«وقتی دوستی در خانه تو را نمی‌زند، تو در خانه او را بزن.»

ه

«همسایه نداری، عیب نداری.»
«همه را مار خورد، مارا را بقه کور خورد.»
«هیچ جوجه مرغی تا آخر زیر تکری نمی‌ماند.»
«هیچ‌کس نمی‌گوید که دوغ من ترش است.»

ی

«یا گرد مکتب بگردی یا گرد مردم.»
«یک روز دیدی دوست، روز دیگر دیدی برادر.»
«یک سو گندم تر است، یک سو آسیاب کند است.»
«یک نه صد آسان، یک بله صد مشکل.»

این یک نوشتار ناتمام است. با گسترش آن به ویکی‌گفتاورد کمک کنید.