زربفت: تفاوت میان نسخه‌ها

▲* «ز انواع نفایس صد شتروار // خراج کشوری بر هر شتر بار // دو صد مفرش ز دیبای گرامی // چه مصری و چه رومی و چه شامی // دو صد درج از گهرهای درخشان // ز یاقوت و در و لعل بدخشان // دو صد طبله پر از مشک تتاری // ز بان و عنبر و عود قماری // به هر جا ساربان منزل‌نشین شد // همه روی زمین صحرای چین شد // مرتب ساخت از بهر زلیخا // یکی دلکش عماری حجله اسا // مرصع سقف او چون چتر جمشید // زرافشان قبه‌اش چون گوی خورشید // برون او، درون او، همه پر // ز مسمار زر و آویزه‌ی در // فروهشته در او '''زربفت'''‌ دیبا // به رنگ دلپذیر و نقش زیبا // زلیخا را در آن حجله نشاندند // به صد نازش به سوی مصر راندند»

▲** '''[[جامی]]. ''اورنگ پنجم یوسف و زلیخا.'''''

▲* «مشورت می‌رفت در ایجاد خلق // جانشان در بحر قدرت تا به حلق // چون ملایک مانع آن می‌شدند // بر ملایک خفیه خنبک می‌زدند // مطلع بر نقش هر که هست شد // پیش از آن کین نفس کل پابست شد // پیشتر ز افلاک کیوان دیده‌اند // پیشتر از دانه‌ها نان دیده‌اند // بی دماغ و دل پر از فکرت بدند // بی سپاه و جنگ بر نصرت زدند // آن عیان نسبت بایشان فکرتست // ورنه خود نسبت بدوران ریتست // فکرت از ماضی و مستقبل بود // چون ازین دو رست مشکل حل شود // دیده چون بی‌کیف هر باکیف را // دیده پیش از کان صحیح و زیف را // پیشتر از خلقت انگورها // خورده میها و نموده شورها // در تموز گرم می‌بینند دی // در شعاع شمس می‌بینند فی // در دل انگور می را دیده‌اند // در فنای محض شی را دیده‌اند // آسمان در دور ایشان جرعه‌نوش // آفتاب از جودشان '''زربفت'''‌پوش // چون ازیشان مجتمع بینی دو یار // هم یکی باشند و هم ششصد هزار // بر مثال موجها اعدادشان // در عدد آورده باشد بادشان // مفترق شد آفتاب جانها // در درون روزن ابدان ما // چون نظر در قرص داری خود یکیست // وانک شد محجوب ابدان در شکیست // تفرقه در روح حیوانی بود // نفس واحد روح انسانی بود // چونک حق رش علیهم نوره // مفترق هرگز نگردد نور او // یک زمان بگذار ای همره ملال // تا بگویم وصف خالی زان جمال // در بیان ناید جمال حال او // هر دو عالم چیست عکس خال او // چونک من از خال خوبش دم زنم // نطق می‌خواهد که بشکافد تنم // همچو موری اندرین خرمن خوشم // تا فزون از خویش باری می‌کشم»

▲* «جمله را جستیم پیش آی ای نصوح // گشت بیهوش آن زمان پرید روح // هم‌چو دیوار شکسته در فتاد // هوش و عقلش رفت شد او چون جماد // چونک هوشش رفت از تن بی‌امان // سر او با حق بپیوست آن زمان // چون تهی گشت و وجود او نماند // باز جانش را خدا در پیش خواند // چون شکست آن کشتی او بی‌مراد // در کنار رحمت دریا فتاد // جان به حق پیوست چون بی‌هوش شد // موج رحمت آن زمان در جوش شد // چون که جانش وا رهید از ننگ تن // رفت شادان پیش اصل خویشتن // جان چو باز و تن مرورا کنده‌ای // پای بسته پر شکسته بنده‌ای // چونک هوشش رفت و پایش بر گشاد // می‌پرد آن باز سوی کیقباد // چونک دریاهای رحمت جوش کرد // سنگها هم آب حیوان نوش کرد // ذره‌ی لاغر شگرف و زفت شد // فرش خاکی اطلس و '''زربفت''' شد // مرده‌ی صدساله بیرون شد ز گور // دیو ملعون شد به خوبی رشک حور // این همه روی زمین سرسبز شد // چوب خشک اشکوفه کرد و نغز شد // گرگ با بره حریف می شده // ناامیدان خوش‌رگ و خوش پی شده»

▲** '''[[مولوی]]. ''دفتر پنجم مثنوی معنوی.'''''

▲* «برهنه خلعت خورشید پوشد و گوید // خنک کسی که ز '''زربفت''' او قبا دارد»

▲* «چه حله‌ایست گرانتر ز حیلت دانش // چه دیبه‌ایست نکوتر ز دیبه‌ی عرفان // هر آن گروهه که پیچیده شد بدوک خرد // به کارخانه‌ی همت، حریر گشت و کتان // نه بانوست که خود را بزرگ میشمرد // بگوشواره و طوق و بیاره‌ی مرجان // چو آب و رنگ فضیلت بچهره نیست چه سود // ز رنگ جامه‌ی '''زربفت''' و زیور رخشان // برای گردن و دست زن نکو، پروین // سزاست گوهر دانش، نه گوهر الوان»

▲* «خسرو مشرق جلال الدین که کرد // ذوالجلالش کامران مملکت // شاهد روز از نهان آمد برون // خوانچه‌ی زر ز آسمان آمد برون // چهره‌ی آن شاهد '''زربفت''' پوش // از نقاب پرنیان آمد برون // شاهد و شاه از قبای فستقی // همچو فستق ز استخوان آمد برون // نقب در دیوار مشرق برد صبح // خشت زرین ز آن میان آمد برون»

▲* «خورشید زرکش تافته '''زربفت''' عیسی بافته // زنار زرین یافته زر بر مسیحا ریخته»

▲* «که را به دست شود یک رفیق یکتادل // که خفته در بنهد هفت چارطاق دو تا // به خنده دم دهدت صبح تا تو خوش بخوری // تو از کجا و دم ریشخند او ز کجا // اگرچه صبح کله‌دار صادق است چه سود // که پرده‌ی '''زربفت''' شب به تیغ قبا // وگرچه خوانچه‌ی خورشید دایم است ولیک // چه فایده که همه خود همی خورد تنها»

▲* «پیش از آن کین کار بر این سقف مینا کرده‌اند // وین مقرنس قبه‌ی نه توی مینا کرده‌اند // عقل اول را ز کاف و نون برون آورده‌اند // وز عدم اوضاع موجودات پیدا کرده‌اند // عالم سفلی ز عقل و روح فایض گشته‌اند // صورت اجرام علوی را هیولا کرده‌اند // اطلس '''زربفت''' را در اختران پوشیده‌اند // کوه را پیراهن از اکسون و خارا کرده‌اند // حیز ارواح را ترتیب و تزیین داده‌اند // سوی او روحانیان عزم تماشا کرده‌اند // این منور سطح اخضر در میان گسترده‌اند // وین مدور طاق هفت ایوان خضرا کرده‌اند»

▲* «گشادند زان پس در گنج باز // کجا گرد کرد او به روز دراز // نخستین سد و شست بند اوسی // که پند او سی خواندش پارسی // به گوهر بیاگنده هر یک چو سنگ // نهادند بر هر یکی مهر تنگ // بران هر یکی دانه ها سد هزار // بها بود بر دفتر شهریار // بیاورد سیسد شتر سرخ موی // سیه چشم و آراسته راه جوی // مران هر یکی را درم دو هزار // بها داده بد نامور شهریار // ز دیبای چینی سد و چل هزار // ازان چند '''زربفت''' گوهرنگار // دگر پانسد در خوشاب بود // که هر دانه یی قطره‌ی آب بود // سد و شست یاقوت چون ناردان // پسندیده‌ی مردم کاردان // ز هندی و چینی و از بربری // ز مصری و از جامه‌ی پهلوی // ز چیزی که خیزد ز هر کشوری // که چونان نبد در جهان دیگری // فرستاد سیسد شتروار بار // از ایران بر قیصر نامدار // یکی خلعت افگند بر خانگی // فزون‌تر ز خویشی و بیگانگی // همان جامه و تخت و اسب و ستام // ز پوشیدنیها که بردیم نام»

▲* «چو رفتی به دستوری رهنمای // مگر یافتی نزد پرویز جای // یکی جامه افکنده بد '''زربفت''' // برش بود وبالاش پنجاه و هفت // بگوهر همه ریشه‌ها بافته // زبر شوشه‌ی زر برو تافته // بدو کرده پیدانشان سپهر // چو بهرام و کیوان و چون ماه و مهر // ز کیوان و تیر و ز گردنده ماه // پدیدار کرده ز هر دستگاه // هم از هفت کشور برو بر نشان // ز دهقان و از رزم گردنکشان // برو بر نشان چل و هشت شاه // پدیدار کرده سر تاج و گاه // برو بافته تاج شاهنشهان // چنان جامه هرگز نبد درجهان»

▲* «دامن و جیب مکن جهد که '''زربفت''' کنی // جهد آن کن که مگر پاک کنی دامن و جیب // زیور و زیب زنان است حریر و زر و سیم // مرد را نیست جز از علم و خرد زیور و زیب»

▲* «ای دل به کام خویش جهان را تو دیده گیر // در وی هزار سال چو نوح آرمیده گیر // بستان و باغ ساخته و اندران بسی // ایوان و قصر سر به فلک بر کشیده گیر // هر گنچ و هر خزانه که شاهان نهاده‌اند // آن گنج و آن خزانه به چنگ آوریده گیر // با دوستان مشفق و یاران مهربان // بنشسته و شراب مروق کشیده گیر // هر بنده‌ای که هست به بلغار و هند و روم // آن بنده را به سیم و زر خود خریده گیر // هر ماهرو که هست در ایام روزگار // آن را به ناز در بر خود آرمیده گیر // هر نعمتی که هست به عالم تو خورده دان // هر لذتی که هست سراسر چشیده گیر // چون پادشاه عدل ابر تخت سلطنت // صد جامه‌ی حریر به دولت دریده گیر // آواز رود و بربط و نای و سرود و چنگ // وین طنطنه که می‌شنوی هم شنیده گیر // چندین هزار اطلس و '''زربفت''' قیمتی // پوشیده در تنعم و آنگه دریده گیر // در آرزوی آب حیاتی تو هر زمان // مانند خضر گرد جهان در دویده گیر // تو هم‌چو عنکبوتی و حال جهان مگس // چون عنکبوت گرد مگس بر تنیده گیر // گیرم تو را که مال ز قارون فزون شود // عمرت به عمر نوح پیمبر رسیده گیر // روز پسین چه سود بجز آه و حسرتت // صد بار پشت دست به دندان گزیده گیر // سعدی تو نیز ازین قفس تنگنای دهر // روزی قفس بریده و مرغش پریده گی»

▲* «صواب آن شد ز روی پیش بینی // که امروزی درین منظر نشینی // من آیم خود به خدمت بر سر کاخ // زمین بوسم به نیروی تو گستاخ // بگوئیم آنچه ما را گفت باید // چو گفتیم آن کنیم آنگه که شاید // کنیز کاردان بیرون شد از در // برون برد آنچه فرمود آن سمنبر // همه ترتیب کرد آیین '''زربفت''' // فرود آورد خسرو را و خود رفت // رخ شیرین ز خجلت گشته پر خوی // که نزل شاه چون سازد پیاپی»

▲* «ز نو فرمود بستن بارگاهی // که با او بود کوهی کم ز کاهی // بر آمد نوبتی را سر بر افلاک // نهان شد چشم بد چون گنج در خاک // کشیده بارگاهی شصت بر شصت // ستاده خلق بر در دست بر دست // به سرهنگان سلطانی حمایل // درو درگه شده زرین شمایل // ز هر سو دیلمی گردن به عیوق // فرو هشته کله چون جعد منجوق // به دهلیز سراپرده سیاهان // حبش را بسته دامن در سپاهان // سیاهان حبش ترکان چینی // چو شب با ماه کرده همنشینی // صبا را بود در پائین اورنگ // ز تیغ تنگ چشمان رهگذر تنگ // طناب نوبتی یک میل در میل // به نوبت بسته بر در پیل در پیل // ز گرد ک‌های دو را دور بسته // مه و خورشید چشم از نور بسته // در این گرد ک نشسته خسرو چین // در آن دیگر فتاده شور شیرین // بساطی شاهوار افکنده '''زربفت''' // که گنجی برد هر بادی کز او رفت»

▲** '''[[نظامی]]. ''خسرو و شیرین (همان صاحب سخن پیر کهن سال)'''''

▲* «در هفت گنجینه را باز کرد // برسم کیان خلعتی ساز کرد // ز مصری و رومی و چینی پرند // برآراست پیرایه‌ی ارجمند // لباس گرانمایه‌ی خسروی // که دل را نوا داد و تن را نوی // قصبهای '''زربفت''' و خزهای نرم // که پوشندگان را کند مهد گرم // ز گوهر بسی عقد آراسته // برآموده با آن بسی خواسته // بسی نامه مهر ناکرده باز // ز نیفه بسی جامه‌ی دل‌نواز // فرستاد یکسر به مشکوی شاه // به سرخی بدل کرد رنگ سیاه»

▲* «بفرمود شه تا غنیمت کشان // دهند از شمار غنیمت نشان // ز گنجی که آکنده شد کوه کوه // ز روس و ز برطاس و دیگر گروه // دبیران پژوهش به کار آورند // کم و بیش آن در شمار آورند // غنیمت کشان بر در شهریار // غنیمت کشیدند بیش از شمار // گشادند سر بسته گنجینه‌ها // کزو خیزد آسایش سینه‌ها // نه چندان گرانمایه دربار بود // که آنرا شماری پدیدار بود // زر کانی و نقره زیبقی // که مهتاب را داد بی رونقی // زبرجد به خروار و مینا به من // درق‌های زر درعهای سفن // ز کتان و متقالی خانه باف // زده کوهه بر کوهه چون کوه قاف // سلبهای '''زربفت''' نادوخته // سپرهای چون کوکب افروخته // به خروارها قندز تیغ‌دار // سمور سیه نیز بیش از شمار // ز قاقم نه چندان فرو بسته بند // که تقدیر آن کرد شاید که چند // فروزنده سنجاب و روباه لعل // همان کره اسبان نادیده نعل // وشق نیفه‌های شبستان فروز // چو خال شب افتاده بر روی روز // جز این مایه‌ها نیز بسیار گنج // که آید ضمیر از شمارش به رنج»

▲* «چون بسیج راه کردم سوی بست از سیستان // شب همی تحویل کرد از باختر بر آسمان // روز چون قارون همی‌نادید گشت اندر زمین // شب چو اسکندر همی‌لشکر کشید اندر زمان // جامه‌ی عباسیان بر روی روز افکند شب // برگرفت از پشت شب '''زربفت''' رومی طیلسان // لشکر شب دیدم اندر جنگ روز آویخته // همچو برگ زعفران بر گرد شاخ زعفران»

▲* «ای پسر، بنگر به چشم دل در این زرین سپر // کو ز جابلقا سحرگه قصد جابلسا کند // روی صحرا را بپوشد حلقه‌ی '''زربفت''' زرد // چون زشب گوئی که تیره روی زی صحرا کند // آب دریا را به صحرا بر پراگنده کند // از جلالت چون به دی مه قصد زی دریا کند»

▲* «چه بود این چرخ گردان را که دیگر گشت سامانش؟ // به بستان جامه‌ی '''زربفت''' بدریدند خوبانش // منقش جامه‌هاشان را که‌شان پوشید فروردین // فرو شست از نگار و نقش ماه مهر و آبانش

▲*«آن جنگی مرد شایگانی // معروف شده به پاسبانی // در گردنش از عقیق تعویذ // بر سرش کلاه ارغوانی // بر روی نکوش چشم رنگین // چون بر گل زرد خون چکانی // بر پشت فگنده چون عروسان // '''زربفت''' ردای پرنیانی // بسیار نکوتر از عروسان // مردی است به پیری و جوانی // بی‌زن نخورد طعام هرگز // از بس لطف و ز مهربانی // تا زنده همیشه چون سواری // با بانگ و نشاط و شادمانی»

▲* «رجب بیرون شد و شعبان درآمد // برون شد جان ز تن جانان درآمد // دم جهل و دم غفلت برون شد // دم عشق و دم غفران درآمد // بروید دل گل و نسرین و ریحان // چو از ابر کرم باران درآمد // دهان جمله غمگینان بخندد // بدین قندی که در دندان درآمد // چو خورشید آدمی '''زربفت''' پوشد // چو آن مه روی زرافشان درآمد // بزن دست و بگو ای مطرب عشق // که آن سرفتنه پاکوبان درآمد»

▲* «نوروز برنگاشت به صحرا به مشک و می // تمثالهای عزه و تصویرهای می // بستان بسان بادیه گشته‌ست پرنگار // از سنبلش قبیله و از ارغوانش حی // صد کارگاه ششترکرده‌ست باغ لاش // صد کارگاه تبت کرده‌ست دشت طی // طاوس میان باغ دمان و کشی‌کنان // چنگش چو برگ سوسن و پایش چو برگ نی // بالش بسان دامن دیبای '''زربفت''' // دمش پر از هلال و جناحش پر از جدی // وین هدهد بدیع، درین موسم ربیع // برجاسوار تاجی بر سر نهاده وی // برجاس او به سربر، گه باز و گه فراز // چون خادمی که سجده برد پیش شاه ری // قمری هزار نوحه کند بر سر چنار // چون اهل شیعه بر سر اصحاب نینوی»

▲* «شعر من فالی است نامش سعد اکبر گیر از آنک // راوی من در ثنات از سعد اصغر ساختند // چون کف و خلفت به تازی هست خارا و نسیج // خانه‌ی من حله و بغداد و ششتر ساختند // همت و لطف تو را در خوانده، اینجا بخششم // زر و '''زربفت''' و غلام و طوق و استر ساختند // عدل ورزا خسروا پیوند عمرت باد عدل // کز جهان عدل است و بس کورا معمر ساختند // عید باقی ساز کز ساعات روز عمر تو // ساعتی را هفته‌ای از روز محشر ساختند // ملک و عقل و شرع زیر خاتم و کلک تو باد // کاین سه را ز اقبال این دو بخت یاور ساختند»

▲* «چنین گفت موبد اگر زر دهید / ز دیبا چه مایه بران سرنهید / بهنگام برگشتن شهریار / ز دیبای '''زربفت''' باید هزار / که خلعت بود شاه را هر زمان / چه با کهتران و چه با مهتران / برین برنهادند و گشتند باز / همه پاک بردند پیشش نماز / ببد شاه چندی بران رزمگاه / چوآسوده شد شهریار و سپاه / ز لشکر یکی مرد بگزید گرد / که داند شمار نبشت و سترد / سپاهی بدو داد تا باژ روم / ستاند سپارد به آباد بوم / وز آنجا بیامد سوی طیسفون / سپاهی پس پشت و پیش اندرون / همه یکسر آباد از سیم و زر / به زرین ستام و به زرین کمر / ز بس پرنیانی درفش سران / تو گفتی هوا شد همه پرنیان / در و دشت گفتی که زرین شدست / کمرها ز گوهر چو پروین شدست / چو نزدیک شهر اندر آمد ز راه / پذیره شدندش فراوان سپاه / همه پیش کسری پیاده شدند / کمر بسته و دل گشاده شدند / هر آنکس که پیمود با شاه راه / پیاده بشد تا در بارگاه / همه مهتران خواندند آفرین / بران شاه بیدار باداد ودین / چو تنگ اندر آمد به جای نشست / بهرمهتری شاه بنمود دست»