|
'''[[w:شطرنج|شَطرَنج]]'''یک بازی فکری دو نفره‌یِنفرهٔ حرکتی است که بر روی یک صفحه با ۶۴ خانه (۳۲ خانه سیاه و ۳۲ خانه سفید) به وسیله ۳۲ مهره (۱۶ مهره سفید و ۱۶ مهره سیاه) انجام میشود.'''شاه،فرزین،فیل،اسب،رخ،پیاده''' انواعشاه، مهره‌هایوزیر اینیا بازیفرزین، هستند.فیل، بازیاسب، شطرنجرخ دریا قرنقلعه، ششمپیاده میلادییا دربیدق میان ایرانیان رواج یافت و تحولاتی را پشت سر گذاشت و کامل تر شد. شطرنج به دلیل قدرت سر گرم کنندگی و جاذبه های ذوقی و منطقی ٬بسیاری از فیلسوفان،نویسندگان ٬هنرمندان٬دانشمندان و سیاستمداران را شیفته خودکرده است .هدف اصلی بسیاری از شطرنج بازان در انجاممهره‌های این بازی،تقویتبازی ذهن و بهره گیری از زیبایی های تفکر استهستند.در<br این بازی شخصی برنده‌است که بتواند شاه حریف را با خطر زدن (کیش) مواجه کند به طوری که حریف راهی برای «رفع کیش» نداشته باشد./>
این نوشتار دربارهٔ بازی شطرنج و کنایه‌هایی که از بازی آن گرفته میشود، می‌باشد.
===نام های مختلف شطرنج و مهره های شطرنج===
[[پرونده:The Chess Game.jpg|۲۵۰px|بندانگشتی|چپ]]
{| class="wikitable"
[[پرونده:Nabokovs.jpg|۲۵۰px|بندانگشتی|چپ]]
|-
[[پرونده:Chess Players by James Northcote (1746-1831) - IMG 7288.JPG|۲۵۰px|بندانگشتی|چپ]]
! زبان !! نام شطرنج
[[پرونده:The Chess Game - Sofonisba Anguissola.jpg|۲۵۰px|بندانگشتی|چپ]]
|-
[[پرونده:Templars chess libro-de-los-juegos alfons-X.jpg|۲۵۰px|بندانگشتی|چپ]]
| العربیة|| شطرنج
[[پرونده:Дебют четырех коней.jpg|۲۵۰px|بندانگشتی|چپ]]
|-
| پهلوی|| چترنگ
|-
|سانسکریت || چاتورانگا
|-
| اسپانیایی || Ajedrez
|-
| عبری || שחמט
|-
| لاتین || Scacci
|-
| آفریکانس ||Skaak
|-
| آذری || Şahmat
|-
| کردی || شەترەنج
|-
| فرانسه ||Échecs
|-
| روسی || Шахматы
|-|-
| کاتالانی ||Chess
|-|-
| هلندی || Chess
|-
|}
{| class="wikitable"
|-
! نام مهره !!نام دیگر مهره به [[زبان فارسی]] !! نام دیگر مهره به [[زبان فارسی]] !! نام مهره در [[زبان عربی]] !! نام دیگر مهره در [[زبان عربی]] !! [[زبان انگلیسی]]
|-
| شاه || ملک || ||الشّاه||الملك ||King
|-
| وزیر|| فرزین || ملکه ||فرزین(فرزان)||الوزير||Queen
|-
| رُخ || قلعه || ||طابية||الرُخ||Rook
|-
| فیل|| || ||فیل||||Bishop
|-
| اسب || || ||حصان ||||Knight
|-
| پیاده|| سرباز|| بیدق(بیذق)||البيدق||جندي الشطرنج،العسكرى||Pawn
|}
{| class="infobox" style="text-align: center"
! colspan="3" style="background:#ffce9e;"| [[w:شطرنج|مهره‌های شطرنج]]
|-
| [[Image:Chess kdt45.svg]]
| style="vertical-align: middle" | [[w:شاه (شطرنج)|شاه]]
| [[Image:Chess klt45.svg]]
|-
| [[Image:Chess qdt45.svg]]
| style="vertical-align: middle" | [[w:وزیر (شطرنج)|وزیر]]
| [[Image:Chess qlt45.svg]]
|-
| [[Image:Chess rdt45.svg]]
| style="vertical-align: middle" | [[w:رخ (شطرنج)|رخ]]
| [[Image:Chess rlt45.svg]]
|-
| [[Image:Chess bdt45.svg]]
| style="vertical-align: middle" | [[w:فیل (شطرنج)|فیل]]
| [[Image:Chess blt45.svg]]
|-
| [[Image:Chess ndt45.svg]]
| style="vertical-align: middle" | [[w:اسب (شطرنج)|اسب]]
| [[Image:Chess nlt45.svg]]
|-
| [[Image:Chess pdt45.svg]]
| style="vertical-align: middle" | [[w:پیاده (شطرنج)|پیاده]]
| [[Image:Chess plt45.svg]]
|}<noinclude>
== گفتاوردها ==
===هدف بازی===
=== آ، الف ===
*مات
=== ب، پ ===
*تساوی(پات)
==اشعار= ت، ث ===
=== ج، چ ===
[[پرونده:Bayasanghori Shahnameh 5.jpg|thumb|بازی شطرنج در اثر مینیاتور [[ایران]]ی در شاهنامه بایسنقری]]
=== ح، خ ===
*شطرنج صحبت من و آن مایه‌ی سرور/با آن که قایم است ز من می‌برد به زور//کارم درین بساط به شاهی فتاده است/کز اسب کین پیاده نمی‌گردد از غرور//
=== د، ذ ===
چندم به بزم خود نگذاری چه میشود/گر بر بساط شاه کند به یدقی عبور//نزدیک شد فرارم ازین عرصه کز قیاس/در بازی تو ماتی خود دیده‌ام ز دور//
* «دنیای اسلام و جهان عرب در غیبت سیاسی کشنده ای به سر می برد. می بینیم که مرگ سیاسی دنیای عرب را در بر گرفته است و هر دولتی به مهره شطرنجی تبدیل شده است که دیگران آنها را حرکت می دهند و برایشان نقشی متناسب با حد و اندازه شان را ترسیم می کنند.»
نقد درست جان بنه ای دل به داد عشق/کان نقد در قلیل و کثیر است بی‌کسور//زان انقلاب کن حذر اندر بساط عشق/کانجا گریز شاه ز بیدق شود ضرور//
** محمدحسین فضل الله
میرم برای آن که ز چشم مشعبدش/شطرنج غائبانه توان باخت در حضور//بیش از محل پیاده به فرزین شود به دل/چون عشق را کمال برون آرد از قصور//
=== ر، ز، ژ ===
تا محتشم بر اسب فصاحت نهاد زین/افکند در بساط سوار و پیاده شور/.
=== س، ش ===
**''[[محتشم کاشانی]]''
* «شطرنج صحبت من و آن مایهٔ سرور/با آن که قایم است ز من می‌برد به زور//کارم درین بساط به شاهی فتاده است/کز اسب کین پیاده نمی‌گردد از غرور//چندم به بزم خود نگذاری چه میشود/گر بر بساط شاه کند به یدقی عبور//نزدیک شد فرارم ازین عرصه کز قیاس/در بازی تو ماتی خود دیده‌ام ز دور//نقد درست جان بنه‌ای دل به داد عشق/کان نقد در قلیل و کثیر است بی‌کسور//زان انقلاب کن حذر اندر بساط عشق/کانجا گریز شاه ز بیدق شود ضرور//میرم برای آن که ز چشم مشعبدش/شطرنج غائبانه توان باخت در حضور//بیش از محل پیاده به فرزین شود به دل/چون عشق را کمال برون آرد از قصور//تا محتشم بر اسب فصاحت نهاد زین/افکند در بساط سوار و پیاده شور/.»
*چو شاه شطرنج ارچه قوی است دشمن تو// چو یک پیاده فرستی ز خان و مان بجهد
** ''[[جمال‌الدینمحتشم عبدالرزاقکاشانی]]''
=== دیوانص، شمس تبریزیض ===
=== ط، ظ ===
*همچو فرزین کژروست و رخ سیه بر نطع شاه/آنکه تلقین می‌کند شطرنج مر لجلاج را
=== ع، غ ===
**از غزل شماره ۱۳۳ - لجلاج هم از بزرگترین شطرنجبازان ایران قدیم است که در کتاب های گوناگون داستان های عجیبی از خبرگی او در بازی شطرنج آمده‌است.
=== ف ===
=== ق ===
=== ک، گ ===
* «کسانی که واردِ عرصۀ سیاست می‌شوند ، باید مثل شطرنج بازِِ ماهر، حرکات و تغییرات بعدی عرصه را نیز محاسبه و پیش بینی کنند.»
** [[سید علی خامنه‌ای]] <ref>http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=contentShow&id=6056</ref>
=== ل ===
=== م ===
=== ن ===
=== و ===
=== ه ===
* همچو فرزین کژروست و رخ سیه بر نطع شاه/آنکه تلقین می‌کند شطرنج مر لجلاج را
**از غزل شماره ۱۳۳ - <small>لجلاج هم از بزرگترین شطرنجبازان ایران قدیم است که در کتاب‌های گوناگون داستان‌های عجیبی از خبرگی او در بازی شطرنج آمده‌است.</small>
*زهی شهی که شهان بر بساط شطرنجت/ به خانه خانه دوند از گریز خانه مات
*چند روز است که شطرنج عجب می‌بازی/دانه بوالعجب و دام عجب می‌سازی
**از غزل شماره ۲۸۶۱
=== ی ===
==نقل قول ها==
*در بازی شطرنج،هوش و تخیل مهم تر از حافظه است.بسیاری از شطرنجبازان به قدر کافی حرکت ها و ادامه های مختلف گشایشی را در ذهن دارند(حافظه شان قوی است)، اما در وضعیت های ناآشنا و جدید با دشواری هایی مواجه می شوند که قادر به حل آن ها نیستند(هوش و تخیل آن ها قوی نیست).با یادگیری مفاهیم بنیادی و اصول استراتژی و تاکتیک در واقع قوه ی تخیل و هوش شطرنجباز تقویت می شود و او می تواند در وضعیت های حساس و بحرانی بهتر تصمیم گیری کند و هدف ها را بهتر تشخیص دهد.
**''ایلیا لوویچ مایزلیس''
*بازی شطرنج آکنده از نوسان ها،فراز و فرودها،هیجان ها و کشاکش هاست.شطرنج را بازی خردمندان خوانده اند،ورزش ذهن،نبرد اندیشه ها،پیکار شخصیت ها،جنگ روان ها...
**''ایلیا لوویچ مایزلیس''
*توجه به مسایل روان شناختی در شطرنج از اهمیت فراوانی برخوردار است.نتیجه نهایی یک پیکار دوشطرنجباز تنها به دانش شطرنجی آنان بستگی ندارد،بلکه عوامل دیگری مانند:منش فرد،تمرکز فکر،اراده،شرایط مقطعی و متغیر خلق و خو،همچنین کم آوردن زمان،ارتکاب خطاهای غیرارادی ، که هرکدام به نحوی با عوامل روانی فرد ارتباط دارد نیز در نتیجه بازی شطرنج تاثیر فراوان دارد.
**''بوریس اسپاسکی''
*برای دستیابی به موفقیت،من در درجه اول توجه به نقاط قدرت و ضعف خود، و در مرحله ی دوم دقت به نقاط قوت و ضعف حریف را ضروری می دانم...در شطرنج قبل از هرچیز شناخت طبیعت انسانی حریف و درک حالات روانی او لازم است.در قدیم فقط با مهره های حریف مبارزه می کردند،اما امروزه ما با حریف مبارزه می کنیم یا حداقل سعی می کنیم.علیه نیروی اراده و اعصاب او بازی می کنیم و از خصوصیات شخصی او،و به همان اندازه تعصب خشک او استفاده می کنیم.
**''آلخین یکی از قهرمانان شطرنج جهان''
**''اشاره به نقش روانشناسی و شطرنج''
*بر روی صفحه شطرنج نبرد بین انسان هاست نه بین مهره های چوبی.
**''امانوئل لاسکر''
*آموزش در شطرنج باید به منظور پرورش تفکر مستقل باشد.مهارت برای بازی کردن،نباید منحصراً در حوزه حافظه باقی بماند
*برای اینکه بازیکن به تفکر مستقل دست یابد،باید از هر چیزی که بی روح است مانند تئوری های سرهم بندی شده که بر تعداد بسیار اندکی نمونه و توهمات بی شمار استوار است،عادت بازی با بازیکنان ضعیف،عادت به کارگیری ادامه های تقلیدی و تکراری قواعد،بدون تعمق کافی و غرور بی جا پرهیز کرد.
**''امانوئل لاسکر''
*کسی که می خواهد شطرنج بیاموزد باید قبل از هرچیز به آخر بازی توجه کند.پس از پیشرفت در آخر بازی است که باید به مطالعه شروع بازی و وسط بازی بپردازد،آن هم با نیم نگاهی به آخر بازی.
**''کاپابلانکا''
*شطرنج سلاحی است در پرورش فرهنگ و بازپروری بشریت.مسلماً شطرنج ابزاری مهم در رشد زیبایی شناسی،عقلانی ،هنری و ارادی انسان است.
**بنیانگذار جنبش شطرنج کریلنکو
*شطرنج...شعر،نبرد، فهم و اراده است.
**''پابلو نرودا''
*شطرنج صحنه کوچکی از زندگی است. در شطرنج از اولین حرکت برنامه‌ریزی می‌کنیم و هدف مات کردن حریف است، حتی اگر مهره‌ای هم قربانی دهیم. زندگی نیز همین است، برنامه‌ریزی کوتاه مدت و بلندمدت داریم و مسائل را آنالیز می‌کنیم تا آنها را حل کنیم. شطرنج هم هنر تجزیه و تحلیل با وضعیت‌های پیش‌رو است.
**''[[آتوسا پورکاشیان]]''
*شطرنج، ورزش طاقت‌فرسا و سنگینی است. اگر کسی علاقه نداشته باشد، از آن زده میشود. شطرنجباز باید با تمام وجود آن را دوست داشته باشد. قهرمان‌های جهان 6 تا 10 ساعت تمرین می‌کنند و من 11 سال کار کردم تا استاد بزرگ شوم . با یکی دو سال تمرین نمی‌توان، به این رده‌ها رسید.
**''[[آتوسا پورکاشیان]]''
*کسی که به بازی شطرنج بنشیند جای خود را در دوزخ مهیا می سازد و آن ساعتی که صرف آن نموده در روز قیامت سبب حسرت و اندوهش می گردد.
**''منسوب به امام صادق، وسائل الشیعه''
*هیچ وقت با یک زن درباره شطرنج صحبت نکنید ،اگر می خواهید او را سرگرم کنید!.
**E. M. Forster, in "Chess at Cracow", 1932
*شطرنج اصلاً شبیه زندگی نیست.شطرنج قوانین دارد اما زندگی نه!
**''Mark Pasternak''
*شطرنج ،پوچی غرور و بطالت است
**''الکساندر آلخین''
*باعث خوشبختی است که بدانیم که بسیاری از افرادی که به صورت شطرنجبازان ماهری هستند،در پاره ای موارد،مغرهای آنان به طور کلی با استعداد ها ،نیروی تفکر یک انسان معمولی فرق ندارد.
**''جیمز مورتی مر،عصر ویکتوریا''
*شطرنج وسیله ی پرورش عالی نیروی اراده است.شطرنج نیاز به تسلط بر خود و انتقاد شدید از خود دارد
**''کلاوس''
*شطرنج یک مکتب عالی برای تفکر منطقی هدفمند است
**''سوخوماینسکی ؛دانشمند علوم تربیتی''
*شطرنج تنها یک مبارزه بین قدرت های ذهنی نیست بلکه مبارزه شخصیتی نیز هست.
**''آنانیف،روانشناس اهل شوروی''
==نظرات دینی==
== منابع و پیوند به بیرون==
===اسلام===
<references>
*آیا بازی شطرنج جایز است ؟
*در صورتی که برد و باخت مالی باشد حرام است . و در صورتی که برد و باخت مالی نباشد بنا بر احتیاط واجب اکید حرام است ، و زمانی برد و با خت نیست که قرار نباشد چیزی به برنده بدهند و فقط بازی کردن باشد .
*''*فتوای آیت الله وحید خراسانی در باره شطرنج''
*بازی بدون برد و باخت با شطرنج در صورتی که شطرنج به طور کلی از آلات قمار بودن خارج شده باشد، اشکال ندارد.
**''آیت الله تبریزی''
*"اگر به نظر مکلف شطرنج در حال حاضر از آلات قمار محسوب نشود در این صورت بازی با آن بدون شرط بندی اشکال ندارد"
**''آیت الله خامنه ای''
==پیوند به بیرون==
{{ویکی‌پدیا}}
[[رده:موضوع‌ها]]
| 