دیوان شمس: تفاوت میان نسخه‌ها

* «جرمی ندارم بیش از این کز دل هوادارم تو را // از زعفران روی من رو می‌بگردانی چرا؟»

* «مسلمانان مسلمانان چه باید گفت یاری را // که صد فردوس می‌سازد جمالش نیم‌خاری را»

* «عذاب است این جهان بی‌تو، مبادا یک زمان بی‌تو // بجان تو که جان بی‌تو شکنجه‌ست و بلا بر ما»

* «یک پند ز من بشنو خواهی نشوی رسوا // من خمره افیونم، زنهار سرم مگشا // آتش به من اندر زن، آتش چه زند با من؟! // کاندر فلک افکندم، صد آتش و صد غوغا»

* «در زاهدی شکستم بدعا نمود نفرین // که برو که روزگارت همه بی‌قرار بادا // نه قرار ماند و نی دل بدعای او ز یاری // که بخون ماست تشنه که خداش یا بادا»

* «روترش کن که همه روترشاندد اینجا // کور شو تا نخوری از کف هر کور عصا // لنگ رو چونکه درین کوی همه لنگانند // لته بر پای بپیچ و کژ و مژ کن سر و پا // زعفران بر رخ خود مال اگر مه‌رویی // روی خوب ار بنمایی بخوری زخم قفا»

* «چگونه زنم دم که هر دم بدم // پریشان‌ترست این پریشان ما»

* «خمش کردم زبان بستم ولیکن // منم گویای بی‌گفتار امشب»

* «خمش کن همچو عالم باش خموش و مست و سرگردان // وگر او نیست مست مست چرا افتان و خیزان است؟»

* «گم‌شدن در گم‌شدن دین منست // نیستی در هست آیین منست // من چرا گرد جهان گردم چو دوست // در میان جان شیرین منست؟»

* «دی شیخ با چراغ همی گشت گرد شهر // کز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست // گفتند یافت می‌نشود گشته‌ایم ما // گفت آنکه یافت می‌نشود آنم آرزوست»

* «زهی شهی که شهان بر بساط شطرنجت // به خانه خانه دوند از گریز خانه مات»

* «بیگاه شد بیگاه شد خورشید اندر چاه شد // خیزید ای خوش‌طالعان وقت طلوع ماه شد // ساقی بسوی جام رو ای پاسبان بر بام رو // ای جان بی‌آرام رو کان یار خلوت‌خواه شد»

* «ای لولیان ای لولیان یک لولیی دیوانه شد // طشتش فتاد از بام ما نک سوی مجنون‌خانه شد»

* «یار مرا می‌نهلد تا که بخارم سر خود // هیکل یارم که مرا می‌فشرد در بر خود // گاه چو قطار شتر می‌کشدم از پی خود // گاه مرا پیش کند شاه چو سرلشکر خود»

* «کسی کو خواب می‌بیند که با ماهست بر گردون // چه غم گر این تن خفته میان کاهدان باشد»

* «اگر چرخ وجود من از این چرخش فروماند // بگرداند مرا آنکس که گردون را بگرداند»

* «ز خاک من اگر گندم برآید // از آن گر نان پزی مستی فزاید // خمیر و نانبا دیوانه گردد // تنورش بیت مستانه سراید»

* «رفتیم بقیه را بقا باد // لابد برود هرآنکه او زاد // پنگان فلک ندید هرگز // طشتی که ز بام در نیفتاد // گر بد بدیم بد ببردیم // ور نیک بدیم یادتان باد»

* «صنما سپاه عشقت به حصار دل درآمد // بگذر بدین حوالی که جهان بهم برآمد»

* «این زمان جهد بکن تا ز زمان باز رهی // پیش از آن دم که زمانی بزمانی نرسد»

* «هله هش دار که در شهر دو سه طرارند // که بتدبیر کلاه از سر مه بردارند // مردمی کن برو از خدمتشان مردم شو // زانکه این مردم دیگر همه مردم‌خوارند»

* «همه خفتند و من دلشده را خواب نبرد // همه‌شب دیده من بر فلک استاره شمرد // خوابم از دیده چنان رفت که هرگز ناید // خواب من زهر فراق تو بنوشید و بمرد»

* «بر سر آتش تو سوختم و دود نکرد // آب بر آتش تو ریختم و سود نکرد // آزمودم دل خود را به هزاران شیوه // هیچ‌چیزش به‌جز از وصل تو خوشنود نکرد»

* «ای دریغا که حریفان همه سر بنهادند // باده عشق عمل کرد و همه افتادند // همه را از تبش عشق قبا تنگ آمد // کله از سر بنهادند و کمر بگشادند»

* «غره مشو گر ز چرخ کار تو گردد بلند // زانکه بلندت کند تا بتواند فکند // توده ذرات ریگ تا نشود کوه سخت // کس نزند بر سرش بیهده زخم کلنگ»

* «جفا از سر گرفتی یاد می‌دار // نکردی آنچه گفتی یاد می‌دار // مرا بیدار در شب‌های تاریک // رها کردی و خفتی یاد می‌دار // بگوش خصم می‌گفتی سخن‌ها // مرا دیدی نهفتی یاد می‌دار // نگفتی خار باشم پیش دشمن؟ // چو گل با او شکفتی یاد می‌دار // گرفتم دامنت از من کشیدی // چنین کردی و رفتی یاد می‌دار // فتادی بارها دستت گرفتم // دگرباره بیفتی یاد می‌دار»

* «زخم شمشیرست اینجا زخم زوبین هر طرف // جمع خاتونان نازک‌ساق رعنا را چه کار؟»

* «خنک آن قماربازی که بباخت آنچه بودش // بنماند هیچش الا هوس قمار دیگر»

* «من پس و پیش ننگرم پرده شرم بردرم // زان‌که کمند سکر می می‌کشدم ز پیش و پس»

* «دام دگر نهاده‌ام تا که مگر بگیرمش // آنکه بجست از کفم بار دگر بگیرمش // آنک بدل اسیرمش در دل و جان پذیرمش // گرچه گذشت عمر من باز ز سر بگیرمش // تا به سحر بپایمش همچو شکر بخایمش // بند قبا گشایمش بند کمر بگیرمش»

* «گولی مگر ای لولی اینجا به چه می‌لولی // رو صید و تماشا کن در شاهی شاهینش»

* «بکار خویش می‌رفتم بدرویشی خود ناگه // مرا پیش آمد آن خواجه بدیدم پیچ دستارش // اگرچه مرغ استادم بدام خواجه افتادم // دل و دیده بدو دادم شدم مست و سبکسارش // بگفت ابروش تکبیری بزد چشمش یکی تیری // دلم از تیر تقدیری شد آن لحظه گرفتارش // مگر آن خواب دوشینه که من شوریده می‌دیدم // چنین بودست تعبیرش که دیدم روز بیدارش»

* «ما نعره به شب زنیم و خاموش // تا در نرود درون هر گوش // تا بو نبرد دماغ هر خام // بر دیگ وفا نهیم سرپوش»

* «من نیم موقوف نفخ صور همچون مردگان // هرزمانم عشق جانی می‌دهد زافسون خویش»

* «او به کمینه شیوه‌ای صد چو مرا ز ره برد // خواجه مرا تو ره‌نما، من به‌چه از رهش برم؟»

* «سرمست شد نگارم بنگر به نرگسانش // مستانه شد حدیثش پیچیده شد زبانش // گه می‌فتد ازین سو گه می‌فتد از آن‌سو // آنکس که مست گردد خود این بود نشانش»

* «بانگ زدم نیمشبان کیست درین خانه دل // گفت منم کز رخ من شد مه و خورشید خجل»

* «ای مردمان ای مردمان از من نیاید مردمی // دیوانه هم نندیشد آن کاندر دل اندیشیده‌ام // من از برای مصلحت در حبس دنیا مانده‌ام // حبس از کجا من از کجا مال کرا دزدیده‌ام؟»

* «یار شدم یار شدم با غم تو یار شد // تا که رسیدم بر تو از همه بیزار شدم // تا که فتادم چو صدا ناگه در چنگ غمت // از هوس زخمه تو کم ز یکی تار شدم»

* «بر همگان گر ز فلک زهر ببارد همه شب // من شکر اندر شکر اندر شکر اندر شکرم // هر کسکی را کسکی هر جگری را هوسی // لیک کجا تا بکجا من ز هوایی دگرم»

* «یک لحظه و یک ساعت دست از تو نمی‌دارم // زیرا که تویی کارم زیرا که تویی بارم // از قند تو می‌نوشم، با پند تو می‌کوشم // من صید جگرخسته، تو شیر جگرخوارم»

* «دلا مشتاق دیدارم غریب و عاشق و مستم // کنون عزم لقا دارم من اینک رخت بربستم // اگر جز تو سری دارم سزاوار سر دارم // وگر جز دامنت گیرم بریده باد این دستم»

* «تا عاشق آن یارم،‌ بی‌کارم و برکارم // سرگشته و پابرجا ماننده پرگارم // گر خویش منی یارا می‌بین که چه بی‌خویشم // ز اسرار چه می‌پرسی چون شهره و اظهارم»

* «بیا کز غیر تو بیزار گشتم // وگر خفته بدم بیدار گشتم // بیا ای جان که تا روز قیامت // مقیم خانه‌ی خمار گشتم»

* «غلامم،‌ خواجه را آزاد کردم // منم کاستاد را استاد کردم // منم آن جان که دی زادم ز عالم // جهان کهنه را بنیاد کردم // منم مومی که دعوی من ایسنت // که من پولاد را پولاد کردم // منم ابر سیه اندر شب غم // که روز عید را دلشاد کردم»

* «سیل آمد و برد خفتگانرا // من تشنه بدم نمی‌غنودم»

* «بیا تا قدر یکدیگر بدانیم // که تا ناگاه ز همدیگر نمانیم // غرض‌ها تیره دارد دوستی را // غرض‌ها را چرا از دل نرانیم؟ // چو بر گورم بخواهی بوسه دادن // رخم را بوسه ده کاکنون همانیم»

* «مگردان روی خود ای دیده رویم // به من بنگر که تا از تو برویم // سبوی جسمم از چشمه‌ات پرآب است // مکن ای سنگدل مشکن سبویم»

* «مرا خواندی ز در تو جستی از بام // زهی بازی زهی بازی زهی دام // از آن بازی که من می‌دانم و تو // چه بازی‌ها تو پختستی و من خام // تویی کز مکر و از افسون و وعده // چو خواهی سنگ و آهن را کنی خام»

* «ناآمده سیل تر شدستیم // نارفته به دام پای‌بستیم // شطرنج ندیده‌ایم و ماتیم // یک جرعه نخورده‌ایم و مستیم // همچون شکن دو زلف خوبان // نادیده مصاف ما شکستیم // ما سایه آن بتیم گویی/کز اصل وجود بت‌پرستیم // سایه بنماید و نباشد // ما نیز چو سایه نیست و هستیم»

* «قدحی بود بدستم بفکندم بشکستم // کف صد پای برهنه من از آن شیشه بخستم // تو بدان شیشه پرستی که ز شیشه‌ست شرابت // می من نیست ز شیره ز چه رو شیشه پرستم // چه خوش آویخته سیبم که ز سنگت نشکیبم // ز بلی چون بشکستم من اگر مست الستم // منم آن مست دهلزن که شدم مست بمیدان // دهل خویش چو پرچم بسر نیزه ببستم»

* «بسا دلی که چو برگ درخت می‌لرزید // بآخرش بگزیدیم و باغبان کردیم»

* «خوشتر اسیری تو صدبار از امیری // خاصه دمی که گویی ای خسته‌دل اسیرم»

* «کور نیم لیک مرا کیمیاست // این درم قلب از آن می‌خرم»

* «هفت‌آسمان را بر درم وز هفت‌دریا بگذرم // چون دلبرانه بنگری در جان سرگردان من»

* «اگر در حلقه مردان نمی‌آیی ز نامردی // چو حلقه بر در مردان برون می‌باش و در می‌زن»

* «ز جسم و روح‌ها بگذر،‌ حجاب عشق هم بردر // دوصد منزل از آن‌سوتر ببین بازار شمس‌الدین»

* «نمی‌بینم تو را آن مردی و زور // که بر گردون روی نارفته در گور»

* «آنچه می‌آید ز وصف این زمانم در دهن // بر مرید مرده خوانم اندر اندازد کفن»

* «گفتی مرا که:"چونی؟" در روی ما نظر کن // گفتی:"خوشی تو بی‌ما" زین طعنه‌ها گذر کن // گفتی مرا بخنده:"خوش باد روزگارت" // کس بی‌تو خوش نباشد، رو قصه دگر کن»

* «رو سر بنه به بالین، تنها مرا رها کن // ترک من خراب شبگرد مبتلا کن // ماییم و موج سودا شب تا به‌روز تنها // خواهی بیا ببخشا، خواهی برو جفا کن // دردیست غیر مردن آن‌را دوا نباشد // پس من چگونه گویم کاین درد را دوا کن؟»

* «مرا پرسی که چونی بین که چونم // خرابم بی‌خودم مست جنونم // پری‌زادی مرا دیوانه کردست // مسلمانان که می‌داند فسونم؟»

* «بگو "آن مه مرا باقی شما را // نه سر خواهیم و نی سامان" و می‌رو»

* «رفتم به کوی خواجه و گفتم که "خواجه کو؟" // گفتند "خواجه عاشق و مستست و کوبکو"»

* «روزی تو مرا بینی میخانه درافتاده // دستار گرو کرده، بیزار ز سجاده // من مست و حریفم مست، زلف خوش او در دست // احسنت زهی شاهد، شاباش زهی باده»

* «ای کهربای عشقت دل را بخود کشیده // دل رفته ما پی دل چون بی‌دلان دویده // دزدیده دل ز حسنت از عشق جامه‌واری // تا شحنه فراقت دستان دل بریده»

* «جهانی هیچ و ما هیچان،‌ خیال و خواب و ما پیچان // وگر خفته بدانستی که درخوابم، چه غم بودی؟»

* «بر جام من از مستی،‌ سنگی زدی،‌اشکستی // از جز تو گر اشکستی، بودی که نپیوستی»

* «بسی کژباز کاندر آخر کار // ببرد از اتفاق آسمانی»

* «نه آتش‌های ما را ترجمانی // نه اسرار دل ما را زبانی // نه محرم درد ما را هیچ آهی // نه همدم آه ما را هیچ جانی // معانی را زبان چون ناودانست // کجا دریا رود در ناودانی؟»

* «مسبب سبب اینجا در سبب بربست // تو آن ببین که سبب می‌کشد ز بی‌سببی»

* «هزار بار پیاده طواف کعبه کنی // قبول حق نشود گر دلی بیازاری // ز عرش و کرسی و لوح و قلم فزون باشد // دل خراب که آنرا کهی بنشماری»

* «بدست هجر تو زارم،‌ تو نیز می‌دانی // طمع به وصل تو دارم،‌ تو نیز می‌دانی // بماند راز تو پنهان درون سینه من // کزان بگفت نیارم،‌ تو نیز می‌دانی»

* «عدد ریگ بیابان اگرم باشد جان // بدهم گر بدهی بوسه چه ارزان باشد»

* «مبارک آن‌دمی کایی، مرا گویی ز یکتایی: // "من آن تو تو آن من، چرا غمگین و پردردی؟"»

* «تو برو که دست‌وپایی بزنی به جهد و کسبی // که مرا ز دست عشقش بنماند دست‌وپایی»

* «اول به هزار لطف بنواخت مرا // آخر به هزار غصه بگداخت مرا // چون مهره مهر خویش می‌باخت، مرا // چون من همه او شدم، برانداخت مرا»

* «هر روز دلم در غم تو زارترست // وز من دل بی‌رحم تو بیزارترست // بگذاشتیم، غم تو نگذاشت مرا // حقا که غمت از تو وفادارترست»

* «اندر دل بی‌وفا غم و ماتم باد // آن‌را که وفا نیست،‌ ز عالم کم باد // دیدی که مرا هیچ‌کسی یاد نکرد؟ // جز غم؟ که هزار آفرین بر غم باد»

* «تا با غم عشق تو مرا کار افتاد // بیچاره دلم در غم بسیار افتاد // بسیار فتاده بود هم در غم عشق // اما نه چنین زار که این‌بار افتاد»

* «آنکس که ز چرخ نیم‌نانی دارد // وز بهر مقام آشیانی دارد // نی طالب کس بود نه مطلوب کسی // گو: "شاد بزی که خوش جهانی دارد"»

* «سودای تو را بهانه‌ای بس باشد // مدهوش ترا بهانه‌ای بس باشد // در کشتن ما چه می‌زنی تیغ جفا؟! // ما را سر تازیانه‌ای بس باشد»

* «آن‌را که به علم و عقل افراشته‌اند // آن‌را به حساب روزی انگاشته‌اند // وان‌را که سر از عقل تهی داشته‌اند // از مال به جای آن درانباشته‌اند»

* «چون خمر تو در ساغر ما درریزند // پنهان‌شدگان این جهان برخیزند // هم امت پرهیز ز ما پرهیزند // هم جمله خرابات ز ما بگریزند»

* «ما کار و دکان و پیشه را سوخته‌ایم // شعر و غزل و دوبیتی آموخته‌ایم // در عشق که او جان و دل و دیده ماست // جان و دل و دیده هر سه را سوخته‌ایم»

* «تا در طلب گوهر کانی، کانی // تا در هوس لقمه نانی، نانی // این نکته رمز اگر بدانی، دانی // هرچیز که در جستن آنی، آنی»

* «چندان گفتی، که از بیان بگذشتی // چندان گشتی به گرد آن، کآن گشتی // کشتی سخن در آب چندان راندی // نی تخته بماند، و نی تو، و نی کشتی»