|
'''[[w:میرزا_جلال_الدین_محمد_حکیم_جنابدی|میرزا جلال الدین محمد حکیم جنابدی (حسینی گنابادی)]]'''، از دانشمندان قرن نهم و دهم هجری قمری [[ایران]] درخطه [[خراسان]] و از جمله علما و اطباء برجسته زمان خویش بوده است. به همین دلیل به عنوان طبیب مخصوص و مشاور سیاسی شاه اسماعیل صفوی منصوب شده بود.
{{دادان|image=Vaghf-mirza-jalaledin-hakim.jpg|header1=|headerstyle=طبیب صفویه|label1=|data1=|header2=|name=میرزا جلال الدین حکیم}}
{{دادان
| name = جلال‌الدین محمد الحسینی حکیم
| office5 =
| term_end5 =
| predecessor5 =
| successor5 =
| office6 =
| term_start6 =
| term_end6 =
| predecessor6 =
| successor6 =
| birth_date = قرن نهم
| birth_place =
| death_date =
| death_place =
| term_start5 =
| nationality = ایرانی
| alma_mater =
| party =
| otherparty =
| spouse =
| children =
| occupation = پزشک، منجم، فقیه و حکیم
| profession =
| cabinet =
| religion = [[اسلام]]، شیعه
| signature =
| awards =
| website =
| residence =
| successor4 =
| predecessor1 =
| predecessor4 =
| nickname =
| image =
| caption =
| office = طبیب مخصوص و مشاور سیاسی
| monarch = [[شاه اسماعیل صفوی]]
| term_start =
| term_end =
| predecessor =
| successor =
| office1 =
| primeminister1 =
| term_start1 =
| birth_name = سید جلال الدین محمد
| term_end1 =
| successor1 =
| office2 =
| constituency2 =
| term_start2 =
| term_end2 =
| constituency3 =
| term_start3 =
| term_end3 =
| predecessor3 =
| successor3 =
| term_start4 =
| term_end4 =
| footnotes =
}}
'''میرزا جلال الدین محمد حکیم جنابدی (حسینی گنابادی)'''،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جستارهایی در سندشناسی فارسی|نام خانوادگی=رضایی|نام=امید|ناشر=نشر صائن|سال=1385|شابک=|مکان=تهران|صفحات=}}</ref> دانشمند سده نهم و دهم هجری قمری است که در خراسان امروزی می‌زیست. وی از جمله علما و اطباء برجسته زمان خود بوده‌است. به این سبب شاه صفوی وی را طبیب مخصوص و مشاور سیاسی خود، منصوب کرده بود.<ref>[//fa.m.wikiquote.org/wiki/جلال‌الدین_حسینی_گنابادی جلال الدین محمد الحسینی]</ref>
وی در زمینه‌های نجوم، پزشکی و فقه تبحر داشت و در اسنادی که رو پوست آهو کشف گردیده و به موزه آستان قدرس رضوی اهدا گردیده وی را با القابی همچون [[مسیح]] الانفاس، [[جالینوس]] دوران، [[افلاطون]] زمان مورد خطاب قرار گرفته‌است. یکی از آثار علمی او کتاب «کشف الحقایق فی الاحوال الکواکب والاقمار» است که در مورد علم نجوم نگاشته شده‌است و در موزه لوور پاریس به عنوان اثری مهم و تاریخی از دوره صفویه نگهداری می‌شود.<ref name=":1">{{یادکرد کتاب|عنوان=لب التواریخ|نویسندگان سایر بخش‌ها=قزوینی، یحیی بن عبداللطیف|دیگران=|رف=|پیوند=https://wikinoor.ir/لب_التواریخ}}</ref>
چندین کتاب دیگر نیز در زمینهٔ طب و اصول و احکام تألیف کردند در کتابخانه امام امیرالمؤمنین که توسط [[علامه امینی]] [[نجف|نجف اشرف]] تأسیس شده‌است، موجود است. وی وقف‌هایی را انجام داد که آنها را بر اولاد ذکور خود وقف کرده‌است.
[[پرونده:Vaghfname-jalal-e-din-hakim-03.jpg|بندانگشتی|صفات میرزا جلال الدین محمد حکیم در اسناد|بندانگشتی|تصویری از وقف نامه میرزا جلال الدین حکیم مربوط به قرن ۱۰ هجری قمری که در آن صفات مسیح الانفاس، افلاطون زمان و جالینوس دوران نیز اسم ایشان آمده که به تأیید شاهان صفوی و قاجار رسیده‌است]]
== گفتاوردها ==
* «ویمیرزا جلال الدین محمد حکیم جنابدی از واقفین<ref>[http://digital.aqr.ir/newindex.aspx?pid=16&SubjectID=457737 کتابخانه آستان قدس رضوی]</ref> بنام است که طی وقفنامه‌هاییوقف نامه هایی بعضی از املاک و مستقلات خود را وقف نموده‌استاولاد ذکور خود نموده است. یکی از موقوفات ایشان روستای خیرآباد از توابع مه ولات (محولات) و دیگری روستایی به نام شادغول در نزدیکی کاشمر (ترشیز و سلطانیه) است که آنها را برای اولاد ذکور خود وقف کرده و همچنین دو آبادی نیز در اصفهان برای اولاد اناث خود وقف نموده‌استنموده است.»
* «میرزا حکیم جنابدی وقفنامه<ref>[http://rasekhoon.net/article/show/119487/وقف%D9%88%D9%82%D9%81-نامه%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-ي%D9%8A-ميرزا%D9%85%D9%8A%D8%B1%D8%B2%D8%A7-جلال%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84-الدين%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86-محمد%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-حکيم%D8%AD%DA%A9%D9%8A%D9%85-جنابدي%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%AF%D9%8A/ مجله وقف میراث جاودان، شماره 50] </ref> مزبور را برای قوام و استحکام آن در پنج نسخه و در سال ۹۰۸ قمری نوشته‌استنوشته است: یکی در دست اولاد و متولی آنها. یکی در کتابخانهٔ سرکار فیض آثار. یکی در نزد امام جمعه وقت [[ترشیز]] (کاشمر فعلی). یکی در نزد میرزا سید علاءالدین تونی. یکی نیز در امارت شاهزاده فیروز در زیر خاک مدفون کرده و در انتها نوشته‌استنوشته است: با مفقود شدن نسخه به سایر نسخ رجوع نمایند. «لا اله الا الله محمد رسول‌الله، علی ولی‌الله حقا / جلال الدین محمد الحسینی جنابدی.»
* «[[جلال‌الدین تهرانیw:جلال‌الدین_تهرانی#cite_note-4|جلال الدین تهرانی]] از علمای علم نجوم ایران که دارای کتابخانه بزرگی می‌باشد، راجع به ایشان می‌فرماید: «میرزا جلال الدین محمد حکیم جنابدی از مشاهیر و استوانه‌های علم نجوم بوده‌استبوده است.» <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=طلایی|نام=زهرا|پیوند نویسنده=|عنوان=پژوهشی در احوال و اسناد سیدجلال‌الدین تهرانی|جلد=۱|سال=1396|ناشر=علم|مکان=تهران|صفحه=372|پیوند=[https://bookswikinoor.google.comir/books/about/پژوهشی_در_احوال_و_اسنا.html?id=F2UeyQEACAAJ}}%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86 جلال الدین تهرانی]</ref>
* شاه اسماعیل صفوی تمامی امور کشوری و سیاسی را به افرادی سپرد که در اعتقادشان به تشیع جای شک و شبهه نبود، بسیاری از آنها پیشینه طولانی در امور دیوانی داشتند. میرزا جلال الدین محمد حکیم، [[شمس‌الدین اصفهانی|شمس الدین اصفهانی]] و چند تنی دیگر از نامدارترین رجال آن دوره بودند.<ref name=":1" />
== نوادگان ==
[[پرونده:سید_احمد_اعتماد_الاسلام.jpg|بندانگشتی|کتاب منتخب اشعار اعتماد]]
«میرزا بدیع الزمان حسینی گنابادی فرزند وی از اجله سادات و علمای گناباد خراسان و در فن طب و فنون ریاضی سرآمد حکمای عصر خود بوده و کتب و رسائل متعددی تألیف نموده‌است. وی به خواهش نادرشاه که از قبل از سلطنت با او رفاقت و آشنایی داشته، متصدی امور استیفاء ممالک بوده و پس از قتل [[نادرشاه]] نیز به درخواست عادل شاه برادر وی چندی با او همراهی نموده و بعد از انجام سلطنت او، در اصفهان گوشه انزوا گزیده و به تدریس فنون حکمی و ریاضی پرداخته، تا در سال ۱۲۰۴ قمری وفات کرده و در تکیه سید ابوالقاسم در حوالی [[تخت فولاد]] مدفون گردید».<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=1304|وبگاه=|نشانی=https://digital.aqr.ir/newindex.aspx?pid=6&ID=1227752&Complete=1&CBNID=6b32772c-c0b4-4329-8ef4-de7e60b081b7|عنوان=فرمان شاه عباس اول}}</ref> به پاس خدمات حاکمان محلی، مالیات موقوفات به آنها بخشیده می‌شد. به گونه‌ای که در فرمانی به تاریخ ۱۰۳۴ قمری شاه عباس اول در مورد اعطای تخفیف مالیات قریه موقوفه خیرآباد از توابع محولات به پاس خدمات بدیع‌الزمان جنابدی تأکید کرده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی. سند شماره. 13456}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۲۳ مرداد ۱۳۹۵|وبگاه=|نشانی=http://www.qudsonline.ir/news/411902/وقف-مالیات-و-دارالثبات-کلات|عنوان=وقف مالیات و دارالثبات «کلات»}}</ref>
سید احمد معروف به اعتماد الاسلام شاعر مجموعه اشعار با نام «منتخب اشعار اعتماد» سروده و تألیف کرده‌است که در [[کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی|کتابخانه آستان قدس رضوی]] نگهداری می‌شود. ایشان از نوادگان میرزا جلال الدین محمد حکیم جنابدی است طبیب [[شاه اسماعیل یکم|شاه اسماعیل اول صفوی]] است.<ref>[[q:سید_احمد_اعتماد_الاسلام|سید احمد اعتماد الاسلام]]</ref>
[[محمدشهاب گنابادی]] وزیر مسکن و شهرسازی در دولت [[شهید رجایی]] و [[میرحسین موسوی]] در سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۴بوده‌است که از نوادگان میرزا جلال الدین محمد می‌باشد. وی هشت دوره متوالی ریاست هیئت اجرایی انتخابات [[نظام مهندسی]] را بر عهده‌دار بوده‌است.<ref>[[محمدشهاب گنابادی|محمد شهاب گنابادی]]</ref>
== تبحر در علوم ==
== موقوفه میرزا جلال الدین محمد ==
* «به دلیل تبحری که در علوم زمان خویش همچون نجوم، پزشکی و فقه داشت به القابی همچون [[افلاطون]] زمان، جالینوس دوران، [[مسیح]] الانفاس و صاحب درایت ملقب شد و دارای چند تألیف است که یکی از کتب ارزشمند آن مرحوم به نام «کشف الحقایق فی الاحوال الکواکب والاقمار» است که در باب نجوم نگاشته شده و در موزه لوور پاریس به عنوان یک اثر مهم و تاریخی از عصر صفویه به یادگار مانده است. همچنین چندین کتاب دیگر در زمینهٔ طب و اصول و احکام در کتابخانه ی علامه امینی در نجف اشرف به نام امام امیرالمومنین از ایشان موجود است.» <ref>[https://virgool.io/Bartarinha/%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%A8-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C-estfxh5ldvv6 طبیب شاه اسماعیل صفوی]</ref>
رئیس اداره اوقاف کاشمر گفت: قدیمی‌ترین موقوفات شهرستان کاشمر متعلق به جلال الدین محمد حکیم جنابدی سال ۸۸۰ شمسی (۵۱۷ سال قبل) و ابن علی کاسفی سال ۹۰۲ شمسی (۴۹۵ سال قبل) است.<ref name=":0">[https://razavi.oghaf.ir/news/view-314604.aspx وجود موقوفه با قدمت بیش از ۵۰۰ سال درکاشمر]</ref> شامل املاک و اراضی، مربوط به سال ۸۸۰ هجری شمسی ویکی از قدیمی‌ترین موقوفات شهرستان کاشمر است. حکیم جنابدی این موقوفه را وقف اولاد خود کرده‌است همچنین در پایان وقفنامه آمده‌است که اگر اولاد پسری نباشد این موقوفه باید وقف سهم چراغ مرقد علی بن موسی الرضا گردد.<ref name=":0"/>
== پانویس و منابع ==
{{پانویس|۲}}
* [https://wikinoor.ir/سفرنامه_شاردن سیاحت نامه ژان شاردن] بازبینی شده در ۹ اکتبر ۲۰۲۰.
* [https://razavi.oghaf.ir/news/view-314604.aspx اوقاف آستان قدس رضوی] بازبینی شده در ۹ اکتبر ۲۰۲۰.
* [https://wikinoor.ir/لب_التواریخ لب التواریخ] بازبینی شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۰.
* [https://www.academia.edu/44267613/Miras_e_javidan_shomare_50_میراث_جاویدان_شماره_50 نشریه میراث جاویدان] بازبینی شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۰.
* [https://wikinoor.ir/تهرانی،_سید_جلال‌الدین میرزا جلال الدین تهران] بازبینی شده در ۱۲ اکتبر ۲۰۲۰.
* اسناد ثبت شده در آستان قدس رضوی بازبینی شده در ۱۲ اکتبر ۲۰۲۰.
* [[مدرسه جلالیه]] بازبینی شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۰.
* [[جلال‌الدین تهرانی|جلال الدین تهرانی]] بازبینی شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۰.
* [[محمدشهاب گنابادی|محمد شهاب گنابادی]] بازبینی شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۰.
{{ترتیب‌پیش‌فرض:حسینی گنابادی، میرزا جلال‌الدین محمد}}
[[رده:اهالی ایران]]
[[رده:اهالی گناباد]]
[[رده:دانشمندان ایرانی]]
[[رده:ریاضی‌دانان ایرانی]]
[[رده:پزشکان ایرانی]]
[[رده:اخترشناسیدرگذشتگان سده ۱۵]]
[[رده:اخترشناسان ایرانی]]
| 