شیخ فضلالله نوری: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
{{ویکی‌سازی}}
[[پرونده:Sheikh Fazlollah Noori last Image before Assassination.jpg|275px|شیخ فضلالله نوری - آخرین عکس قبل از به قتل رسیدن|بندانگشتی]]
'''[[W:شیخ فضلالله نوری|
او مدافع '''کلیت تشیع''' , رهبر معتدل '''جنبش تنباکو''' , طراح '''جنبش عدالتخانه''' ,
شیخ فضلالله نوری همراه با تعداد کثیری از
شیخ فضلالله نوری سرانجام در جریان یک '''توطئه تاریخ''' در مرحله شکل گرفتن '''جنگ جهانی اول''' به قتل رسید.
== شیخ فضلالله نوری گفتاوردها ==
=== گفتاوردهای گوناگون سیاسی دینی شیخ فضلالله نوری ===
* «این عده قلیل به تدلیس و تلبیس میخواستند که قانون و دین اسلام را تغییر بدهند.»
* «مشروطه‌ای که از دیگ پلو سفارت انگلیس سر بیرون بیاورد به درد ما ایرانیها نمیخورد»
* «خدایا تو خودت شاهد باش که من آنچه را که باید بگویم به این مردم گفتم. خدایا تو خودت شاهد باش که من برای این مردم به قرآن تو قسم یاد کردم. خدایا تو شاهد باش که در این دم آخر هم باز به این مردم میگویم که مؤسس این اساس، لامذهبین هستند که مردم را فریب داده‌اند. این اساس، مخالف اسلام است. محاکمه من و شما مردم بماند پیش پیغمبر اکرم حضرت محمد ابن عبدالله (صلی الله علیه و آله وسلم)»<ref>خودی و غیرخودی، نویسنده: محمد رضا اکبری، مرکز اطلاعرسانی غدیر</ref>
* «این پیر دعاگو، آفتاب لب بام هستم؛ دیگر هوس زندگی ندارم و آنچه را که در دنیا باید ببینم، دیدم. لکن تا هستم، در همراهی اسلام کوتاهی نخواهم کرد» (شیخ در نامه برای مشیرالدوله صدراعظم)
* «این عمامه را از سر من برداشتند، از سر همه برخواهند داشت.»
* ایشان (آیت الله العظمی محمد تقی نجفی اصفهانی) برای مرحوم شیخ فضلالله نوری کاغذی نوشته بودند و گفته بودند من برای جان شما بیمناکم و در آیات و روایات که مطالعه
* «تفریق مجتمعات و جمع مختلفات
* «آن بازار شام، آن شیپور سلام، آن آتشبازیها، آن ورود سفرا، آن عادیات خارجه، آن هورا کشیدنها و آنهمه
* «فتنهای که کودک در آن پیر
*
* "... امروز دشمنان شما در این مملکت به دستیاری منافقین وضعی فراهم
* «... بدان که حقیقت مشروطه عبارت از آن است که منتخبین از بلدان به انتخاب خود رعایا در مرکز مملکت جمع شوند و اینها هیئت مقنّنه مملکت باشند و نظر به مقتضیات عصر بکنند و قانونی مستقلاً مطابق با اکثر آراء بنویسند موافق مقتضی عصر به عقول ناقصه خودشان بدون ملاحظه موافقت و مخالفت آن با شرع اطهر بلکه هر چه به نظر اکثر آنها نیکو و مستحسن آمد او را قانون مملکتی قرار بدهند مشروط به اینکه اساس تمام مواد آن قانون به دو اصل مشؤوم که مساوات و حریّت (استقلال، آزادی) افراد سکنه مملکت است، باشد و سوای این، آنچه به تو
* در این عصر ما
* «ای مسلمانان کدام عالم است که
* «امّا فوائدی که برای مشروطه برشمردید و آن این که برای پادشاه و وزیران حدودی معین
* «آنچه خیلی لازم است برادران بدانند و از اشتباه کاری خصم بیمروت بیدین تحرّز نمایند، این است که چنین ارائه
* «... به حکم اسلام باید ملاحظه نمود که در قانون الهی هر که را با هر کس مساوی داشته، ما هم مساویشان بدانیم و هر صنفی را مخالف با هر صنفی فرموده ما هم به اختلاف به آنها رفتار کنیم تا آنکه در مفاسد دینی و دنیوی واقع نشویم.» (ترکمان، ص ۵۹)
* " خدایا تو خودت شاهد باش که من آنچه را که باید بگویم به این مردم گفتم. خدایا تو خودت شاهد باش که من برای این مردم به قرآن تو قسم یاد کردم. خدایا تو شاهد باش که در این دم آخر هم باز به این مردم
* "... چیزی نگذرد که حرّیت مطلقه، رواج و منکرات، مجاز و مسکرات، مباح و مخدّرات، مکشوف و شریعت، منسوخ و قرآن، مهجور بشود
* "... چرا اینهمه جرائد پر از کفر را که سبب تضعیف عقاید مسلمین بود، منع
* سال گذشته از سمت فرنگستان سخنی به مملکت ما سرایت کرد؛ و آن سخن این بود که هر دولتی که پادشاه و وزرا و حکامش بهدلخواه خود با رعیّت رفتار
* چرا از روی قانون قرآن رفتار نکنیم و از روی قانون آلمان و انگلیس وضع قانون نماییم.<ref>هاشم محیط مافی: مقدمات مشروطیت، ص 357368. البتّه اصل این
* «اکنون که این افراد مخالف قدرت ضعیفی دارند، اگر نتوانیم وضع را اصلاح کنیم فردا که قدرت پیدا کردند، هرگز نخواهیم توانست وضع را تغییر داده و اصلاح کنیم. ما را به حال خود بگذارید و بروید زیرا با این وضع آمدن ما میسر نیست، اما این را به شما بگویم که اگر قصد اصلاح داشته باشید، بدانید که تا آن وقت آنها، شما را به خاک سیاه خواهند نشاند.»
* «... ایّها الناس من به هیچ وجه منکر مجلس شورای ملی نیستم
* "... ، وقتی را صرف این کار با جمعی از علما کردم و بقدر میسور تطبیق به شرع، یک درجه شد
* "ای عزیز اگر مقصود حفظ شرع بود
* «اگر این جماعت مقصودی جز اجراء قانون الهی نداشتند، چرا قانون مجازاتشان، تمام بر خلاف قانون الهی بود.»
* والله! والله! والله! مُسَلَّم بدان که هم مرا
* «این آزادی (بی حدود) که این مردم (مشروطه چیان افراطی) تصور
* «من والله با مشروطه مخالفت ندارم. با اشخاص بیدین و فرقه ضالّه و مضلّه مخالفم که
* عامّه مطبوعات غیر از کتب ضلال و موادّ مضرّه به دین مبین، آزاد و ممیّزی در آنها ممنوع است، به موجب این ماده بسیاری از محرّمات ضروری الحرمة تحلیل شد زیراکه مستثنی فقط دو امر شد و حال آنکه یکی از محرّمات ضروریه، افتراست و یکی از محرّمات مسلّمه غیبت از مُسلم است و همچنین قذف مُسلم و ایذاء و سبّ و فحش و توهین و تخویف و تهدید و آن من الممنوعات الشرعیة و المحرّمات الالهیة، ..."
* «اولاً معنی مشروطیت چیست و حدود مداخله مجلس تا کجاست، و قوانین مقرره در مجلس
* از برادران و «هم کیشان ایرانی نژاد» سئوال
* «... به حکم اسلام باید ملاحظه نمود که در قانون الهی هر که را با هر کس مساوی داشته، ما هم مساویشان بدانیم و هر صنفی را مخالف با هر صنفی فرموده ما هم به اختلاف به آنها
* اگر مقصودشان اجرای قانون الهی بود و فایده مشروطیت حفظ احکام اسلامیه بود، چرا خواستند اساس او را بر مساوات و حریت قرار دهند، که هر یک از این دو اصل موذی خراب، نماینده رکن قویم قانون الهی است، زیرا قوام اسلام بر عبودیت است، نه بر آزادی و بنای احکام آن به تفریق مجتمعات و جمع مختلفات است، نه به مساوات
* یکی از مواد آن ضلالت نامه (ترجمه قانون اساسی فرانسه) این است که افراد مملکت متساویالحقوقند و در این طبع آخر به این عبارت نوشته شده: «اهالی مملکت ایران در مقابل قانون دولتی متساویالحقوق خواهند بود» و این کلمه مساوات، «شاع وذاع حتی خرق الاسماع»
* ای مُلحد اگر این قانون دولتی مطابق اسلام است که ممکن نیست در آن مساوات، و اگر مخالف اسلام است، مُنافی [است] با آنچه که در چند سطر قبل نوشته شده که آنچه که مخالف اسلام است قانونیت پیدا
* ای خداپرستان این شورای ملی و حریت و آزادی و مساوات و برابری و اساس قانون مشروطهٔ حالیه لباسی است به قامت فرنگستان دوخته که اکثر و اغلب طبیعی مذهب و خارج از قانون الهی و کتاب آسمانی هستند هویدا است. این فرقه فرنگان که سپاس دین و آیین ندارند قهراً و بالضروره ناگزیر از تأسیس ذاکون و قانونی خواهند بود که اساس مملکتداری و سیاستگذاری و تنظیمات ملکیه و انتظامات کلیه و حفظ حقوق و نفوسشان در تحت آن قانون و مربوط بدان ذاکون باشد و الا حیات و زندگانی صورت نبندد، بلکه مجبور از مشروطیت نیز خواهند
* «این پیر دعاگو، آفتاب لب بام هستم؛ دیگر هوس زندگی ندارم و آنچه را که در دنیا باید ببینم، دیدم. لکن تا هستم، در همراهی اسلام کوتاهی نخواهم کرد» (شیخ در نامه برای مشیرالدوله صدراعظم)
* «خدای تعالی راضی مباد از کسی که دربارة مجلس شورای ملی غیر از تصحیح، تکمیل و تنقیح، خیالی داشته باشد و بر سخط و غضب الهی گرفتار باشند کسانی که مطلب مرا بر خلاف واقع انتشار
* «اگر کسی را گمان آن باشد که مقتضیات عصر، تغییردهنده بعض آن قانون الهی است یا مکمل آن است؛ چنین کس هم از عقاید اسلامی خارج است؛ به جهت آن که پیغمبر (ص) ما خاتم الانبیاست و قانون او ختم قوانین است. خاتم آن کسی است که
* دیگر؛
* «پس جعل قانون کلا ام
* شیخ فضلالله نوری:<ref>در خلال گفت و گویش با طباطبایی و بهبهانی در تحصن حضرت عبدالعظیم(ع)</ref> یک نفر واعظ متهم فاسد العقیده در بالای منبر، هزاران ناسزا... به علما و پیشوایان... دین و... وزرا و اعیان و اشراف و غیرها [غیرهم] میگوید و شما در پای منبر گوش]می[کنید و خنده ]می[ نمایید و از نطاقی و لفاظی او تعریف و تمجید ]می[ نمایید. این جماعت (جمع افراطیون و فتنه و نفاق و نفوذی و ...) برای طبقه علما هیچ چیز باقی ]ن[ـگذارده‌اند و شما فقط با عنوان آیت الله و سیدین سندین و چهارشاهی پول هوایی مغرور شده‌اید!.. و الله بیخود شما با این عبارات، خوش وقت و مغرور گردیده‌اید. این مردم ((جمع افراطیون و فتنه و نفاق و نفوذی و ...)، گیج نیست ]ند[ با شما راه میروند؛ امروزه چون محتاج به شما هستند این است که شما را با لفظ، به مراتب عالیه رسانده‌اند، برای این است که قوه و قدرتی به دست بیاورند آن وقت شما را از درجات علیا به مرتبه سفلی برمی‌گردانند… امروز نوبت من است، چند روز دیگر نوبت شما میرسد! میدانم امروز ابداً این مطالب من به گوش شما فرونمی‌رود، و لکن به شما میگویم و میسپارم گول نخورید، که این مردم بر ضد شما هستند. اگر شما از همین امروز ایراد سخت در کار نامشروعشان میکردید شما هم به حالت من بودید.
=== طرح شیخ فضلالله نوری برای عدالتخانه ملی، جنبش عدالت‌خواهی ===
* چیزی که قبل از مشروطه مطرح شد، عمدتاً '''عدالتخانه ملی''' بود آن چیزی که شیخ فضلالله و سیدین به خاطرش به قم رفتند و متحصن شدند و از مظفرالدین شاه خواستند و او هم حکمش را صادر کرد و بر اساس آن مجلس شورا تشکیل شد، عدالتخانهای بود متشکل از نمایندگان طبقات و اصناف مختلف جامعه از جمله صنف روحانیت. حتی شاهزاده‌ها هم به عنوان یک صنف، منهای خوانین در آن عضویت داشتند و در خصوص حوزه اقتدارات و دخالتهای محدود دولت نظر میدادند، قانون مینوشتند، قانون ه دولت ابلاغ میشد و دولت موظف بود اجرا کند و بعد هم بر عملکرد دولت نظارت میشد.<ref>شیخ فضلالله متفکر دوران گذار بود شیخ فضلالله نوری به مشروطه حداقلی باور داشت - گفتوگوی از مرحوم حجتالاسلام منذر</ref>
* مراد از حریت (استقلال، آزادی)، حریت در حقوق مشروعه و '''آزادی بیان در مصالح عامه''' است تا اهالی این مملکت مثل سوابق ایام، گرفتار ظلم و استبداد نباشند و بتوانند حقوقی که از جانب خداوند برای آنها مقدر است مطالبه و اخذ نمایند، نه حریت ارباب ادیان باطله و آزادی در اشاعه منکرات شرعیه که هر کس آنچه بخواهد بگوید و به موقع اجرا بگذارد.<ref>محمد ترکمان، مکتوبات و اعلامیه ها… شیخ فضلالله نوری، تهران، رسا، ۱۳۶، ص۲۱۰</ref>
* شیخ اصلاح امور را با تأسیس مجلسی با عنوان '''عدالتخانه''' میسر
* شیخ ما
=== قانونگذاری در نظریه سیاسی شیخ فضلالله نوری ===
* «اگرچه حفظ نظام عالم محتاج به قانون است و هر ملتی که تحت قانون داخل باشند و برطبق آن عمل نمودند، امور آنها به استعداد قابلیت قانون شان منظم شد، ولی بر عامه متدینین معلوم است که بهترین قوانین، قوانین الهی است و این مطلب از برای مسلم، محتاج به دلیل نیست و بحمدالله ما طایفه امامیه، بهتر و کاملترین قوانین الهیه را در دست داریم؛ چون که این قانونی است وحی فرموده او را خداوند عالم به سوی اشرف رسلش و خاتم الانبیاءاش و وحی فرموده که: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی». (ترکمان، ۱۳۶۲: ۵۶)
* این قانون الهی ما، مخصوص به عبادات نیست، بلکه حکم جمیع مواد سیاسیه را بر وجه اکمل و اوفی داراست، حتی آرش الخدش. لذا ما ابداً محتاج به جعل قانون نخواهیم بود.» (همان: ۵۷-۵۶)
* «ماها باید برحسب اعتقاد اسلامی، نظم معاش خود را قسمی بخواهیم که امر معاد ما را مختل نکند و لابد چنین قانون منحصر خواهدبود به قانون الهی؛ زیرا اوست که جامع جهتین است؛ یعنی نظم دنیا و آخرت است. اگر کسی را گمان آن باشد که ممکن است و صحیح است جماعاتی از عقلا و حکما و سیاسیون جمع شوند و به شوری ترتیب قانونی بدهند که جامع این دو جهت باشد و موافق رضای خالق هم باشد، لابد آن کس از ربقه اسلام خارج خواهدبود؛ چون اسلام بدون اقرار به نبوت محقق نیست و اقرار به نبوت به غیر دلیل عقلی متصور نیست و دلیل بر نبوت، سوای احتیاج ما به چنین قانونی و جهل و عجز ما از تعیین آن نمی‌باشد و اگر خود را قادر بر آن بدانیم، پس دیگر دلیل عقلی بر نبوت نخواهیم داشت.» (همان: ۵۷)
=== قانونگذاری و مجلس مقدس شورای ملی ===
* «گر دراساسیه، محض تدلیس از باب لابدی نوشتند باید موادش مطابق باشد ولی باز درهمان نوشتند که تمام مواد قانونیه قابل تغییر است و از آن جمله مواد ماده موافق شرع بودن اوست و او را استثناء نکرده‌اند و به حکم این ماده آن هم تغییر داده میشد به قوه جبریه قانون مشروطه مطلقه. و حالا هم محض بستن دهان من و تو، اسم شرع را به زبان می‌رانند و لذا عملشان تماماً برخلاف و فاسد بود.» (همان: ۶۵-۶۴)
* «فصل دائر بر مراعات موافقت قوانین مجلس باشرع مقدس و مراقبت هیئتی از عدول مجتهدین درهر عصر بر مجلس شوری به همان عبارت که همگی نوشته‌ایم بر فضول نظام نامه افزوده شود و هم مجلس شوری را به هیچ وجه حق دخالت در تعیین آن هیئت از عدول مجتهدین نخواهد بود و اختیار انتخاب و تعیین و سایر جهات راجعه به آن هیئت، کلیه با علماء مقلدین هر عصر است لاغیر.» (همان ۲۶۷-۲۶۸)
* «من به هیچ وجه منکر مجلس شورای ملی نیستم، بلکه من مدخلیت خود را در تأسیس این اساس، بیش از همه کس میدانم؛ زیرا که علماء بزرگ ما که مجاور عتبات عالیات و سایر ممالک هستند، هیچ‌یک همراه نبودند و همه را به اقامه دلایل و براهین، من همراه کردم. از خود آن آقایان عظام می‌توانید این مطلب را جویا شوید. الان هم من همان هستم که بودم. تغییر در مقصد و تجددی در رأس من به هم نرسیده است. صریحاً میگویم همه بشنوید و به غائبین هم برسانید که من آن مجلس شورای ملی را می‌خواهم که عموم مسلمانان آن را میخواهند؛ به این معنی که البته عموم مسلمانان را میخواهند که اساسش بر اسلامیت باشد و برخلاف قرآن و بر خلاف شریعت محمدی(ص) و برخلاف مذهب مقدس جعفری، قانونی نگذارد. اختلاف میانه ما و لامذهب هاست که منکر اسلامیت، و دشمن دین حنیف هستند؛ چه بابیه مزدکی مذهب و چه طبیعیه فرنگی مشرب طرف من و کافه مسلمین، اینها واقع شدهاند و شب و روز در تلاش و تک و دو هستند که برمسلمان‌ها این فقره را مشتبه کنند ونگذارند که مردم ملتفت و متنبه شوند که من و آنها، همگی هم رأی و همراه هستیم و اختلافی نداریم».(همان: ۲۴۶-۲۴۵).
* خدمت با برکت حضرات علماء اعلام و حجج اسلام و عموم آقایان عظام و کافّه تابعین ائمه انام علیهم السلام اطال الله بقائهم.
وضع حاضر مجلس و تبعیت آن به '''اصول فرنگ و ظهور مذاهب باطله و تسلط فَِرق ضاله''' و قبول جمله از بابیه و بهائیه و مجوسی و طبیعی (ماتریالیست) و طّماع و مغرض و غیر مقید به دین، به عضویت، اساس دین و دنیا را متزلزل کرده. '''هر قدر به زبان موعظه و نصیحت'''، استدعا(ی) تشکیل مجلس محاکمه و تطبیق شرع مطهر کردیم '''غیر امتناع، جواب ندادند'''. هر قدر خواستیم اساس این مجلس را طوری بکنیم که مایه آسایش عباد و امنیت بلاد باشد استنکاف کردند. لهذا '''هیئت مقدسه علما' و طلاب و مؤمنین و عقلاء مسلمین''' حاضر شدهاند که به بذل نفس نفیس، عهدی را که با خداوند و رسول اطهر نمودند وفا کنند و ودیعه الهی را نگاهداری نمایند و شرع شریف را به طوری که از اسلاف گرفته‌اند به اخلاف بسپارند (و) پاس صدمات و زحمات حضرت رسول و ائمه هدی علیهم السلام و شهداء و صدیقین و مهاجرین و انصار و اساطین فقه سلف را داشته باشند. شماها هم کیشان در همین تکلیف با ماها شراکت دارید و از عهد الهی مسئول هستید مشاهده می‌فرمایید چه '''انقلابی از بی ترتیبی''' این مجلس در اقطار ایران است؟ چه '''قتل‌ها'''، چه '''ظلم‌ها'''، چه '''نهب‌ها'''، چه '''غارت‌ها'''، یوماً فیوماً در تزاید است؟ '''به نحوی که به طور مطلق، امنیت برداشته شده''' «ظََهَر اْلَفَساُد فِی اْلبَِرَّ واْلبَْحِر بَِماَکَسبَْت أَْیِدی الَّناسِ». همت بفرمایید دین خدا را، نصرت کنید این مجلس را به شالوده صحیحه بنا کنیم و اشخاص خداشناس عاقبت بین دیندار به عضویت تعیین نماییم و بندگان خدا را مرفه الحال، دین و دنیا را معمور و کافه ناس آسوده شوند تا بتوانیم از عهده جواب الهی «یَْوَم یَُقوُم الَّناُس لَِرّبِ اْلَعالَِمیَن » برآئیم. «إِْن تَْنُصُروالله یَْنُصْرُکْمَوُیَثبِّْت أَْقَداَمُکْم.»<ref>مکتوبات و بیانات سیاسی اجتماعی علمای شیعه دوره قاجار جلد 4 ،ص 205 /محمد حسن رجبی دوانی</ref>
=== طرح شیخ فضلالله نوری برای مجلس مقدس شورای ملی ===
(اصل اول و اصل دوم متمم قانون اساسی ایران مصوب ۱۲۸۵ هجری شمسی)
* در این جا مناسب
مجلس مقدس شورای ملی که به توجه و تأیید... حضرت امام عصر عجل الله فرجه و بذل رحمت اعلی حضرت شاهنشاه اسلام خلد الله سلطانه و مراقبت حجج اسلامیه کثّرالله امثالهم و عامّه ملت ایران تأسیس شده، باید در هیچ عصری از اعصار، مواد قانونیّه آن مخالفتی با قواعد مقدسه اسلام و قوانین موضوعه حضرت خیرالانام صلی الله علیه و آله نداشته باشد؛ و معیّن است که تشخیص مخالفت قوانین موضوعه با قواعد اسلامیه، بر عهده علمای اعلام ادام الله برکات وجودهم بوده و هست؛ لهذا رسماً مقرر است در هر عصری از اعصار هیأتی که کمتر از پنج نفر نباشد، از مجتهدین و فقهای متدینین که مطلع از مقتضیات زمان هم باشند، به این طریق که علمای اعلام و حجج اسلام مرجع تقلید شیعه، اسامی بیست نفر از علما که دارای صفات مذکور، باشند به مجلس شورای معرفی بنمایند. پنج نفر از آنها را یا بیش تر به مقتضای عصر، اعضای شورای ملی به اتفاق یا به حکم قرعه تعیین نموده به سمت عضویت بشناسند، تا موادی که در مجلسین عنوان
* در مجلس در حضور هزار نفر ، بلکه بیشتر صریحاً گفتند ما مشروعه
=== شیخ فضلالله نوری دربارهٔ خیر عموم و دو امر احکام دینیه و سلطنت ===
سطر ۹۱ ⟵ ۸۶:
* «ای مسلمان اسلام که دین ما و امتان حضرت ختمی مرتبت است از همه ادیان اکمل و بنای آن برعدل تام است کما قال الله تعالی (إن الله یامر بالعدل و الاحسان) و در دین اسلام بحمد الله تعالی نیست، مگر عدل؛ و نبوت و سلطنت در انبیاء سلف، مختلف بود. گاهی مجتمع، و گاهی مفترق؛ و در وجود مبارک نبی اکرم و پیغمبر خاتم- علیه و علی آله الصلاة ما دام العالم- و همچنین در خلفاء آن بزرگوار، حقّاً اَمغیره، نیز چنین بود. تا چندین ماه بعد از عروض عوارض و حدوث سوانح مرکز این دو امر یعنی تحمل احکام دینیه (اشاره به علما) و اعمال قدرت و شوکت و دعاء امنیت (اشاره به حاکمان۵) در دو محل واقع شد و فی الحقیقه این دو هر یک مکمل و متمم دیگری هستند یعنی بنای اسلامی براین دو امر است: نیابت در امور ثبوتی، و سلطنت . و بدون این دو، احکام اسلامیه معطل خواهد بود. فی الحقیقة سلطنت قوه اجرائیه احکام اسلام است پس تحصیل عدالت به اجراء احکام اسلام است و در اسلام انذار وعد و وعید مثل اقامه حدود هر دو در کار اجرا است بلکه اندازه مدخلیت آن بیشتر است و آن عبارت است از خدا ترسی و اذعان به مبدأ و معاد که از این رو خوف ورجاء حاصل شود و این دو امر قلبی نفسی باطنی بیشتر مؤثر است در اقدام به معروف و اجتناب از منکر که حقیقت عدل است و هر مقدار تدین به مبدأ و معاد و خدا ترسی و امیدواری شدیدتر است عدالت منبسط تر خواهد بود و هر چه از این تدین کاسته شود بی اعتدالی زیاده خواهد شد.»<ref>بیانیه مرحوم شیخ فضلالله نوری در رد مشروطیت</ref>
* «امور عامه یعنی اموری که مربوط به تمام افراد رعایای مملکت باشد و تکلّم در امور عامه و مصالح عمومی ناس، مخصوص است به امام (ع) یا نواب او و ربطی به دیگران ندارد.»<ref>محمد ترکمان، همان، ص۶۷؛ عبدالحسین خسروپناه، همان، صص۲۱</ref>
* ابراهیم زنجانی، دادستان
* از نظر شیخ فضلالله
* نامه ما به وسیله صدر اعظم از لحاظ انور گذشته ما دعاگویان در اطاعت اوامر ملوکانه تا حدی حاضریم که مخالف با مذهب ما نباشد، ولی چیزی که مخالف با مذهب باشد تا جان در بدن داریم نخواهیم گذاشت اجراء شود (ترکمان، ۱۳۶۲، ج۱،
* عینالسلطنه در این باره نوشته است: «شیخ، شکایت زیادی از شاه داشت» (
* بر شماهاای نواب امام
=== «مساوات» از نگاه مشروطه خواه مشروعه طلب<ref>«مساوات» در اندیشه شیخ فضلالله نوری / مرتضی حسینی</ref> ===
* شیخ فضلالله با تأکید بر تفاوتهایی که شرع مقدس بین مسلمان و غیرمسلمان بویژه مرتدان و بابیها قرار داده،
* شیخ به تفاوتهای عمده‌ای که در احکام اسلامی در رابطه با مکلفان وجود دارد اشاره کرده و مینویسد: «با توجه به اختلافها، مساوات ممکن نیست، جز اینکه خیال این باشد که دکانی در مقابل شرع گشوده شود و احکام جدیدی تأسیس گردند. احکام اسلامی تفاوت فراوانی بین موضوعات مکلّفان در عبادات و معاملات و تجارات و سیاسات از مسلم و کافر و کافر ذمی و حربی و کافر اصلی و مرتد و مرتد ملی و مرتد فطری می گذارد؛ بنابراین، چگونه یک مسلمان میتواند از قانونی پیروی کند که همه مردم را برابر می‌خواند».<ref>ماشاالله حشمتی، همان، ص 97.</ref>
=== خدا قرار داده زن را مختارة النفس، به آنچه شریعت حکم فرموده عیبی نیست ===
* اقرار
* شیخ فضلالله
* خدا قرار داده زن را '''مختارة النفس''' به آنچه شریعت حکم فرموده عیبی نیست.<ref>وصیتنامه شیخ شهید، علی ابوالحسنی منذر، خانه بر دامنه آتشفشان، ج96.</ref>
== طرح قتل شیخ فضلالله نوری و طرح محو کردن بافت اسپهبدان-سربداران<ref>طرح محو کردن بافت اسهبدان-سربداران: مرعشیان (سادات مرعشی) ,
* '''ناظمالاسلام کرمانی''' در روزنامه کوکب دری در شماره ۱۳ سال اوّل خود در حمله به شیخ فضلالله نوری و اطرافیانش نوشت: «شما مردم نادان چرا این قدر اعتقاد به این اشخاص دارید که در هزار و سیصد سال قبل به یزید بن معاویه یاغی شد و (معاویه) قشون فرستاد، خود (و) همراهانش را کشتند. حالا این مردم روضه خوانی مینمایند، خرج میدهند و مال خود را بیجهت تفریط مینمایند. یک جماعتی به خاک کربلا اعتقاد دارند، این خاک چه مزیت و برتری با خاکهای دیگر دارد».
* '''جهانگیرخان صور اسرافیل''' و '''یحیی کاشانی''' در روزنامه حبل المتین (۲۶ ذی قعده ۱۳۲۵ قمری) چنین می‌نویسند: «خراب باد ناحیه نور مازندران که آب و خاکش شرارت خیز و فساد انگیز است سرزمینی که مادر و وطن حیله گران ترّار و مسقط الرأس شیادان مکار است، هنود را عقیدت بر آن است که دیو بزرگ یامها دیورا مسکن اصلی و نقطه مرکزی خطه مازندران است و فردوسی این وادی را آرامگاه دیوان و خوابگاه ددان و غولان مینویسد و الحق از تجربیات اخیره میتوان استکشاف نمود که این سخن تا حدی قرین به صحت است افسانه نیست و یاوه نه برآورد دکانش باطنی پلید و روانی نا پاک دارند اگر چه حکم کلی نمیتوان کرد و همه اهالیش را متهم نشاید ساخت لیکن بی شائبه اغراق و غلو از دیگر نقاط شریر و بدطینت زیاد دارد و نادرست و بد افکار فراوان پرورش می‌دهد» (حبل المتین، ۱۳۸۳، چ دانشگاه تهران: ۸۲۵).
== گزیده سخنان و نوشته‌های دیگران دربارهٔ شیخ فضلالله نوری (دارای منبع) ==
* '''علامه امینی''' (عبدالحسین امینی نجفی متولد ۱۳۲۰ هجری قمری در تبریز) در کتاب شهداء الفضیله مینویسد: ” تا دستهای از تبهکاران او را که دشمن زشتکاری و فریب و کفر بود، مانع خویش یافتند و او را به دار آویختند و شهید دست ظلم و تجاوز گشت، قربانی راه تبلیغ دین، شهید راه خدا، شهید مبارزه با زشتی و تباهی و فریب؛ شد”<ref>شهداء الفضیله، حاج شیخ عبدالحسین امینی، چ 2، مکتبه الطباطبائی، قم 52.</ref>
* شهید [[مرتضی مطهری]] در کتاب «اسلام و مقتضیات زمان» در خصوص شیخ فضلالله، میگوید: «مرحوم نوری مرد بزرگی بود، مجتهد مسلم و تا حدودی که شنیدهایم مردی بسیار پاک و با تقوا و عادلی بوده است. مجتهد مسلّم العداله و عادل مسلم الاجتهاد بود.»<ref>اسلام و مقتضیات زمان، مرتضی مطهری، ص 159.</ref>
* '''میرزا حبیبالله رشتی''' نیز که عمدتاً از اعطای اجازة اجتهاد به دیگران اکراه داشته و نوعاً در این امر احتیاط زیادی به خرج میداد، در تقریظ بر رسالة فقهی شیخ فضلالله با عنوان «قاعدة ضمان الید» مقام علمی و تحقیقی شیخ را به نحوی شگفت و کمنظیر ستوده است. ایشان در بخشی از این تقریظ چنین میآورد:
«هان ای کسی که این اوراق را دریافته و بر آنها وقوف مییابی، چنانچه در اعماق دریاها فروروی و سوار بر اُشتر، بیابانهای خشک و لمیزرع را شتابان درنوردی، همانا از حیث تحقیق و تدقیق، بهتر از آنچه که در این دفتر آمده، نخواهی یافت. ضروری است که در مجالس عمومی، به فضل و کمال صاحب این رساله، ندا دردهند و سوارگان دیار به سوی او تشویق گردند، من در این رساله نظر افکنده و آن را زیبا و دلنشین یافته‌ام چه بسیار دُره‌ای گرانبها و مرواریدهای بدیع و دست ناخورده که در آنها به امانت نهاده شده است، سزاوار است که مضامین آنرا نه با خامه بر صحیفة اوراق، که با ذرّات طلا بر مردم دیدگان بنگارد. آفرین خدای بر مؤلف آن باد و اوست عالم پرسوز و گداز، فروغ دیده و نور چشمم شیخ فضلالله … همانا او در تحصیل قواعد علمی و اصول اجتهادی ـ که مدار اجتهاد و ملاک صحت اعمال عباد بر آنها و وابسته بدانهاست ـ خود را به رنج افکنده و روزگاری دراز و به قدر کفایت را نزد من و اساتید عظام حاضر شده است تا به حمدالله به آرزوی خود دست یافته و عالمی ربانی و رهنمایی راستین و حقانی و مجتهدی متبحّر و کامل و جامع و معقول و منقول گردیده است. رواست که بندگان مؤمن خدا وی را در امور دینی مرجع خود قرار دهند…»<ref>تقریظ کتاب قاعدة ضمان الید، نسخه خطی آن موجود در کتبابخانة آستان قدس رضوی شمارة 9632.</ref>
* '''میرزای شیرازی''' شیخ را به منزله «نفس خویش» میشمرد و معروف است در پاسخ این سؤال که آیا اجازه میدهید به عنوان ارجاع احتیاطات فتوا به «غیر»، به شیخ رجوع کنیم؟ فرموده بود: میان من و شیخ فضلالله، غیریتی نیست؛ او «خود من» و «نفس من» است!<ref>از اظهارات مرحوم سید عبدالعزیز طباطبایی، مورخ، رجال شناس، و متخصص بزرگ کتابشناسی در دوران معاصر</ref> سخن '''میرزای شیرازی''' در جواب یکی از اهالی تهران که برای حل مسائل شرعی به ایشان مراجعه کرده بود، دال بر عظمت علمی ایشان است که فرموده بود: «مگر شیخ فضلالله در تهران نیست که به من مراجعه میکنید؟<ref>قاعدة ضمان الید، شیخ فضلالله نوری کتابخانه آستان قدس رضوی، شماره ۹۶۳۲.</ref>
* [[محدث نوری]] در تقریظ بر «صحیفهٔ مهدویه ی» شیخ، این اوصاف شگرف را در مدح او میآورد: «کوه بلند علم و ستون استوارفضل، مقتدای فقیهان برجسته و معتمد عالمان چیرهدست، جامع علوم معقول و منقول، حاوی حقایق فروع و دقایق اصول، بوستان علم و اقیانوس فضل، عالم عامل کامل…»<ref>در «شاخه طوبی» نیز از شیخ با عنوان مجمع المحاسن والفواضل، مالک ازمه الفروع و الاصول، والاخذ بنواصل المنقول و المعقول، علم الاعلام و الحبر القماقم یاد میکند.</ref>
* مرحوم '''مولا محمد آملی''' از یاران شیخ فضلالله نوری (۱۲۶۳ ق. آمل - ۱۳۳۶ ق. آمل) پدر بزرگوار '''محمدتقی آملی''' (۱۳۰۴ آمل - ۱۳۹۱ تهران) دربارهٔ مقام علمی مرحوم شیخ فضلالله نوری مینویسد: روزی حضرت استاد اعظم '''سید ابوالحسن رفیعی قزوینی''' (۱۳۱۰ ق. قزوین - ۱۳۹۵ ق. تهران) معروف به '''علامه رفیعی''' پس از جلسه درس به مناسبتی فرمودند: مرحوم حاج شیخ فضلالله نوری مجتهد مسلم بوده است و بسیار جای تعجب است که چه پیش آورده‌اند که یک روحانی مجتهد مسلم برای حفظ جانش تقیه نکرده است و نیز حضرت استاد '''علامه شعرانی'''، روزی بعد از جلسه درس مکاسب '''شیخ انصاری''' به مناسبتی فرموده است من حواشی مرحوم حاج شیخ فضلالله نوری را بر مکاسب شیخ دیده‌ام و حقا با حواشی آقا '''سید محمد کاظم یزدی''' برابری میکرد و از آن کم نداشت.<ref>بر اساس نوشتاری از آیت الله حسنزاده آملی - پایگاه اطلاعرسانی حوزه</ref>
* نکتهٔ مورد تأمل دیگر در گزارش مورخان آن است که گزارشگران به طور کلی از مخالفان سرسخت شیخ بوده و چه بسا نگارش تاریخ را فرصتی برای تصفیه حساب شخصی و خطی خویش با شیخ انگاشته‌اند. توجه به این نکته نیز دیوار بیاعتمادی را بین خواننده و آنها ضخیمتر ساخته و پژوهشگران را وامیدارد که برای درک «واقعیّت» ماجرا به جستوجوی اسناد و مدارک دست اول تاریخی برخیزند. برای نمونه، میتوان به «ناظم الاسلام کرمانی» اشاره کرد که شیخ فضلالله نوری او را به علت درج مقالات کفرآمیزدر روزنامهٔ «کوکب دری»<ref>ر. ک، خانه، بر دامنه آتشفشان، از راقم این سطور، صص 115-116، گفتگوی شیخ با سیدین طباطبایی و بهبهانی در تحصن حضرت عبدالعظیم علیه السلام</ref> تکفیر کرده و کرمانی نیز از این امر بسیار ناراحت بود.<ref>تاریخ بیداری ایرانیان، بخش دوم، 4/169-170</ref>
* '''محمد تقی فلسفی''' فرزند '''محمدرضا تنکابنی''' نقل میکند: "حاج شیخ فضلالله نوری به دلیل طرفداری از مشروطه مشروعه در وضعیتی قرار گرفت که ناچار به ترک تهران شد لذا به ری رفت و در کنار مرقد حضرت عبدالعظیم متحصن شد. در آن ایام هم در مضیقه مالی قرار گرفت اما آن بحران را به خوبی گذراند. شایع شده بود که از نقطه مجهولی برای او پول میآید اما کسی نمیدانست کجا و چه کسی. بعد از گذشت سالیان طولانی از ماجرای مشروطه مرحوم '''حسین خاکباز''' فرزند مرحوم آیةالله '''محسن اراکی''' (حاج آقامحسن سلطانآبادی عراقی (اراکی)) برایم نقل نمود که آن پوله ا را پدرم که املاک قابل ملاحظه‌ای داشت و در امر زراعت فعالیت میکرد به طور محرمانه برای ایشان فرستاد، چون ایشان نیز طرفدار مشروطه مشروعه بود و احساس میکرد حاج شیخ در معرض خطر کشته شدن است لذا به همراه پولها بیتی بر روی کاغذی کوچک نوشت و به حامل داد که به ایشان برساند. آن بیت این بود:من نمیگویم سمندر<ref>گویند سمندر در آتش نمیسوزد لذا به آن آذرنشین (یعنی موجودی که در آتش مینشیند و نمیسوزد) هم گفتهاند. (فرهنگ عمید)</ref> باش یا پروانه باش -چون به فکر سوختن افتاده‌ای مردانه باش"<ref>خاطرات و مبارزات حجة الاسلام فلسفی، ص.</ref>
* '''پیتر آوری''': «برخی ادعا کردهاند که شیخ به مقام سیدمحمد طباطبایی و سیدعبدالله بهبهانی و… رشک میبرد و همین موضوع موجب کنارهگیری او از روحانیون گردید، اما شیخ فضلالله را بایستی نماینده آن مکتب فکری دانست که حاکمیت را از خداوند میدانند و نه از مردم و شاه.»
* '''ماشاءالله آجودانی''': «بیانصافی است اگر بخواهیم حمایت بیدریغ او [شیخ فضلالله ] را از محمدعلیشاه و مخالفت عمیق و بنیادیاش را با مشروطه، صرفاً به مسائل شخصی و اختلافات خصوصی با بهبهانی و طباطبایی بر سر ریاست روحانی مجلس تقلیل دهیم… او به روشنی بر تناقض عمیق دموکراسی و نظام مشروطیت با اسلام و مبانی اعتقادی آن انگشت نهاد.»
* جلال آل احمد در کتاب خدمت و خیانت روشنفکران مینویسد: «شیخ شهید نوری نه به عنوان مخالف مشروطه که خود در اوایل امر مدافعش بود بلکه به عنوان مدافع مشروطه باید بالای دار برود و من میافزایم و به عنوان مدافع کلیت تشیع اسلامی … و به هر صورت از آن روز بود که نقش غربزدگی را همچون داغی بر پیشانی ما زدند و من نعش آن بزرگوار را بر سردار همچون پرچمی میدانم که به علامت استیلای غرب زدگی پس از دویست سال بر بام مملکت ما افراخته شد و اکنون در لوای این پرچم ما شبیه به قومی از خود بیگانه‌ایم.»
* سید محمود طالقانی گفته است: «کشته شدن مرحوم آقا شیخ فضلالله نوری بدون محاکمه، لکّه ننگی در تاریخ مشروطیت نهاد.»
* ناظم الاسلام از مخالفان سرسخت شیخ بعد از جلسهای خصوصی با شیخ فضلالله نوری (که '''علامه قزوینی''' سرشناسترین [[غرب]]شناس [[تاریخ]] [[ایران]] هم شاگردش بود و هم معلم فرزندانش) چنین
* آیت الله حاج '''شیخ حسین لنکرانی'''، ضمن اشاره به روابط خاص شیخ با حاج میرزا عبدالغفار خان نجم الدوله (ریاضیدان و منجم نامدار و دانشمند ذوفنون عصر قاجار)
* آیت الله حاج '''شیخ حسین لنکرانی''': «برای تهیه و ترجمه مندرجات جراید اروپا دربارهٔ ایران، در اواخر عمر خویش از میرزا محمدخان قزوینی معروف بهره
* شیخ شهید نسبت به علوم زمان و رویدادهای عصر آگاهی داشت و هرگاه احساس
* «قانون یا باید خود را «حافظ شریعت» بداند و یا خود، شریعتی دیگر خواهد شد. پس، رویکرد تاریخی ما به قانون در مشروطیت روی آوردن به شریعتی دیگر بود، بیآنکه خود بدانیم. شیخ فضلالله نوری به همین «نسبت» توجه یافته بود، چرا که «شرع» نیز در مقام احکام به
* «متفکر مشروطیت مشروعه شیخ فضلالله نوری بود. از علمای طراز اول که پایه اش را در اجتهاد اسلامی برتر از طباطبایی و بهبهانی
* «شیخ فضلالله
* «روزی که مشار الیه (شیخ فضلالله
* '''محمداسماعیل رضوانی''': «شیخ فضلالله
== گزیده سخنان و
* [[سید
* سید
* سید
* سید
* سید
* سید
* سید
* سید
* سید
* [[سید علی خامنه‌ای]] «نتیجه این شد که کسی که '''
* سید علی خامنه‌ای «در تاریخ خودمان در نهضت مشروطیت که روحانیون آمدند یک حادثه بزرگ (نظام مشروطیت) را در کشور ایجاد کردند و پایان دوره استبداد را تدارک دیدند، بعد همین مشروطیت، پایگاهی برای ضدیت با دین و روحانیت شد و هنوز ابتدای کار بود که روزنامه صدر مشروطیت، به نام آزادی شروع به کوبیدن دین کردند، تا جایی که یکی از شخصیتهای روحانی آن زمان مرحوم آقا شیخ فضلالله نوری که جزو پیشروان مشروطیت بود، در مقابل آن مجلس و مشروطیت ایستاد و سرانجام هم به شهادت رسید».<ref>سخنرانی، 2/12/1368.</ref>
* سید علی خامنه‌ای «در تهران سه نفر عالم بزرگ مرحوم شیخ فضلالله نوری، مرحوم سید عبدالله بهبهانی، مرحوم سیدمحمد طباطبایی پیشوایان مشروطه بودند، پشتوانه اینها هم دستگاه حوزه علمیه در نجف بود، اینها چه می خواستند؟ اینها میخواستند که در ایران عدالت برپا بشود؛ یعنی استبداد از بین برود».».<ref>سخنرانی، 14/7/1379.</ref>
* سید علی خامنه‌ای «نتیجه این شد که این نهضت عظیم مردم که پشت سر علما و به نام دین و با شعار دین خواهی بود، بعد از مدت بسیار کوتاهی منتهی به این شد که شیخ فضلالله نوری (...) را که در تهران به دار کشیدند، بعد از اندکی سید عبدالله بهبهانی را در خانهاش ترور کردند، بعد از اندکی سید محمد طباطبایی در انزوا و تنهایی از دنیا رفت، مشروطه را هم برگرداندند به همان شکلی که خودشان می خواستند،
* سید علی خامنه‌ای «شهید آیتالله شیخ فضلالله نوری مظهر جریانی است که در مقابل انحراف مشروطیت ایستاد، بنده به دلیل همین خصوصیت از شیخ شهید نوری با همه وجود دفاع میکنم».».<ref>ویژهنامه منشور، ش26، مرداد 1383، ص3.</ref>
* سید علی خامنه‌ای «طبیعی است که ما نمیخواهیم بگوییم شیخ نوری (رضوانا لله علیه) در همه موضعگیریها و حرکات و
* سید علی خامنه‌ای «واقعاً به شیخ فضلالله
* سید علی خامنه‌ای «ملتی که در شهر تهران ایستادند و تماشا کردند که مجتهد بزرگی مثل شیخ فضلالله
* سید علی خامنه‌ای «این روشنفکران به جای اینکه دنبال دستگاه عدالت باشند و یک ترکیب ایرانی و یک فرمول ایرانی برای ایجاد عدالت به وجود آورند، مشروطیت را سر کار آوردند. نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که این نهضت عظیم مردم که پشت سر علما و به نام دین و با شعار دین خواهی بود، بعد از مدت بسیار کوتاهی منتهی به این شد که شیخ فضلالله نوری را - که این شهید بزرگوار
* سید علی خامنه‌ای «در خطبه دوم نماز جمعه نیز با اشاره به افتتاح مجلس شورای ملی اظهار داشتند: هفتهای که گذشت هفته شروع دمکراسی
* سید علی خامنه‌ای «شیخ فضلالله نوری
== گفتاوردها، واکنشها به توطئه قرن ==
[[پرونده:Sheikh Fazlollah Noori Young Man.jpg|شیخ فضلالله نوری - عکس از دوران جوانی|بندانگشتی]]
* مرحوم '''سیدمحمد کاظم یزدی''' صاحب کتاب «عروه الوثقی» و از بزرگترین مراجع تقلید شیعه و مقیم نجف به قدری از جنایت قتل شیخ نوری متأثر شد که
* اولین تلگرافی که مرحوم '''آخوند خراسانی''' پس از فتح تهران و تجدید مشروطه، به دولت ایران زده و اولین اقدامی که کرده، ارسال تلگراف برای حفظ حریم و جان حاج شیخ فضلالله
*
* '''سیدحسن تقیزاده''' در یکی از
* '''سیدمحمد طباطبایی''' پس از بازگشت از مشهد در پیامی که برای خانواده شیخ فرستاد، ضمن تسلیت شهادت وی صریحاً اعدام شیخ را عمل دشمنان اسلام خواند. (همان، ص۳۸۰.)
* حاج آقا نورالله اصفهانی '''(محمدمهدی نجفی اصفهانی)''' «پس از
* حاج شیخ عبدالرضا کفایی خراسانی (نواده آخوند خراسانی) به نقل از مرحوم پدرشان
* '''سیدعبدالحسین لاری''' پس از مشاهده وقایع فوق فرمود: «مذهب ما مذهب مُخَطِّئه است نه مُصَوبه و خطا بر غیر معصوم جایز است. سرکه انداختم، شراب بیرون آمد». (آیت الهی، سیدعلی اکبر، دوحه احمدیه فی احوال الذریّه الذکیه، (شرح حال آیت الله سیدعبدالحسین لاری))
* مرحوم '''نائینی''' در اواخر عمر خویش ضمن جمعآوری
* '''سید عبدالله بهبهانی''' هم پس از بازگشت به ایران و در اولین برخورد با پسرش، سید محمد، به وی پرخاش کرده بود که چرا نکردی پیش از اعدام شیخ طناب دار را به گردن خود بیاویزی؟<ref>در جستجوی استاد نویسنده
* مرحوم شیخ '''عبدالله مازندرانی''' یکی دیگر از کسانی است که از حمایت اولیه خود از مشروطه دست برداشت، وی چهارده ماه پس از شهادت شیخ
== گفتاوردها، مقام علمی، دانش کلان و جامعیت علمی (فهرست هزار و چهارصد شخصیت) ==
* مقام علمی شیخ فضلالله مورد توافق دوست و دشمن بود. او علاوه بر علوم اسلامی از دانشهای دیگر هم اطلاع داشت و به مسائل جامعه و مقتضیات زمان آگاه بود. یکی از کسانی که شیخ را ملاقات کرده است،
=== بخش اول ===
'''فهرست هزار و چهارصد شخصیت -''' اسامی بخشی از '''دوستانش، استادان، شاگردان، بزرگان''' و هم زمانان شیخ فضلالله نوری که اکنون در قید حیات نیستند و در مورد '''آگاهی''' و '''دانش''' و '''مقام علمی''' وی نوشته و یا سخن
۲۱-شیخ راضی فرزند محمد معروف به فقیه عراق ('''استاد''' نوری)،<ref>زندگانی شیخ فضلالله نوری - hawzah.net - پایگاه اطلاعرسانی حوزه</ref><ref>مجموعه اطلات سید صدرالدین موسوی عاملی اصفهانی (خاندان صدر) همانند شیخ فضلالله نوری (خاندان نوری) بطور سیستماتیک نابود شده. با اشخاص: شیخ جعفر کاشفالغطا و محمدتقی رازی نجفی اصفهانی و زمزم بیگم مازندرانی (آذربایجانی) و سید صدرالدین موسوی عاملی اصفهانی، محمد حسن نجفی (صاحب کتاب جواهر الکلام) نسبت فامیلی داشته. - تبارنامه خاندان - صدر تبارنامه محمدتقی نجفی اصفهانی - سید صدرالدین عاملی - از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.</ref>
۲۲-شیخ محمد شریف رازی (شهر ری ۱۳۴۰ق/۱۳۰۱ش- ۱۳۷۹ش/۱۴۲۱ق)،
۲۳-شیخ مهدی واعظ خراسانی مشهور به محدث کبیر،
۲۴-حاج شیخ مهدی مازندرانی ('''شاگرد''' نوری)،<ref>بخشی از زندگی علامه آشتیانی بهروایت خودش - خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- "حاج شیخ مهدی مازندرانی"، که در معقول از شاگردان "آقا میرزا حسن کرمانشاهی " و "آقا میرشهابالدین تبریزی" و در منقول از شاگردان "حاج شیخ فضل الله نوری" و آقا "سیدعبدالکریم مدرس" و "آقا سیدمحمد کاظم یزدی" و "شیخ الشریعه اصفهانی" بود.</ref>
۲۵-محمد تقی فلسفی تهرانی فرزند محمدرضا تنکابنی،
۲۶-سید جمالالدین اسدآبادی همدانی،
۲۷-شیخ مرتضی (دیزان) طالقانی (زاده: ۱۲۷۴ ق)،
۲۸-میرزا ابوالفضل تهرانی (ابوالفضل نوری مازندرانی فرزند میرزاابوالقاسم تهرانی)،
۲۹-سید احمد شبیری زنجانی معروف به آقا سید احمد زنجانی پدر سید موسی شبیری (حسینی) زنجانی (مرجع تقلید شیعه)،
۳۰-سید محمدمهدی خراسانی (جد سید احمد علم الهدی)، ۳۱-محمدتقی نجفی اصفهانی،<ref>اساتید/ زندگی نامه مختصر آیت الله [[محمدتقی نجفی اصفهانی]] معروف به (آقا نجفی). - نگاه کنید به کتاب نفیس «حکیم نافذ [[آقا نجفی]]». قسمت عمده مطلب این مقاله هم از آن کتاب اخذ شده است.</ref><ref>نسبت آیتالله آقانجفی اصفهانی و شیخ شیخ فضلالله نوری در ماجرای مشروطیت</ref>
۳۲-سید محمدعلی موسوی شیرازی،
۳۳-سید حسین طباطبایی بروجردی،<ref>سخنان سید موسی شبیری زنجانی دربارهٔ شیخ فضلالله نوری در کتاب تنهای شکیبا.</ref>
۳۴-میرزالطفعلی صدرالأفاضل، ۳۵-سید حسن مدرس (سیدحسن طباطیایی قمشه سرابی اردستانی اصفهانی)،<ref>شهید مدرس، شیخ شهید را «أعلم علمای وقت». مدرسی، علی، پراکنده نگاهی به کتاب زرد، مندرج در مجلة یاد، سال 6، ش 21، ص 93.</ref>
۳۶-حاج شیخ عبدالنبی نوری<ref>سقاخانه مسجد شیخ عبدالنبی نوری</ref>
، ۳۷-سید احمد طباطبایی و ۳۸-سید صادق سنگلجی همدانی (برادر و پدر سید محمد طباطبایی)،
۳۹-حاج سیدطاهر مجتهد گرگانی پدربزرگ سید حبیبالله طاهری گرگانی (گلستانی)،
۴۰-میرزاحسن تبریزی مشهور به میرزاحسن آقا مجتهد،
۴۱-حاج شیخ محمد هاشم خراسانی، ۴۲-سید محمدباقر درچه‌ای اصفهانی، ۴۳-میرزا صادق آقا تبریزی، ۴۴-شیخ حسن اصفهانی (متولد اصفهان) معروف به کربلایی، مؤلف تاریخ دخانیه در مورد وقایع قیام تنباکو در سال ۱۳۱۰هجری ('''شاگرد''' نوری)،
۴۵-ادیب پیشاوری،<ref>قصیده ادیب پیشاوری در رثای شهید نوری، در جستجوی استاد نویسنده: صادق حسنزاده</ref>
۴۶-محمدعلی مدرس خیابانی (محمدطاهر تبریزی صاحب ریحانه الادب در ۸ جلد)، ۴۷-شیخ علی لنکرانی فرزند حاج شیخ حسین لنکرانی اول، ۴۸-حاج شیخ محمدمحسن منزوی پامناری تهرانی (مشهور به آقا بزرگ تهرانی صاحب الذریعه) فرزند ملاعلی تهرانی،<ref>موقوفات آیت الله حاج شیخ محمد محسن آقابزرگ تهرانی</ref><ref>آقا بزرگ تهرانی، در کتاب «نُقَباءُ البشر»، نسخة خطی، ذیل «حاج شیخ فضلالله». با عبارات زیر از شیخ شهید یاد میکند: «العلّامة الباهر و الفقیه المحقق الماهر، المجامع بین الدین و الدنیا الباطن و الظاهر».</ref>
۴۹-میر محمد تقی مدرس (۱۲۷۳–۱۳۳۳ ه. ق، معروف به «مدرس ثانی») فرزند علامه میر سید حسن مدرس اعظم،
۵۰-شیخ عباس قمی فرزند محمد رضا قمی (مشهور به محدّث قمی)،<ref>شیخ عباس قمی در «فوائد الرضویه» جلد اول، ص353.</ref>
۵۱-ابوالحسن شعرانی، ۵۲-علامه میرزا محمد علی معلم حبیب آبادی،
۵۳-حاج میرزا حسن مجتهد تبریزی (۱۲۶۸ ه. ق-۱۳۳۷ ه. ق، تبریز)، ۵۴-ملا احمد قدوسی پدر آیت الله علی قدوسی نهاوندی تهرانی ('''همشاگرد''' نوری)،
۵۵-محمد صادقی (گلوبندگ چال حصار) تهرانی،<ref>آیت الله کاشانی در آینه خاطرات آیت الله صادقی تهرانی</ref><ref>«سیره سیاسی آیتالله کاشانی درآیینه خاطره‌ها» درگفت وشنود با آیت الله دکتر محمد صادقی تهرانی گفت:بعد از من دورآقای خمینی جمع شوید!</ref>
۵۶-اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات عهد ناصری، ۵۱-علامه میرزا محمدخان قزوینی (تهرانی) ('''شاگرد''' نوری) فرزند عبدالعلی بشاریاتی آبیِکی قزوینی از دانشمندان قزوین،
۵۷-محمدحسن شریعت سنگلجی تهرانی ('''شاگرد''' نوری) فرزند شیخ حسن شریعت،<ref>مختصری در مورد آیت الله العظمی محمد حسن شریعت سنگلجی</ref><ref>سیری بر «کلید فهم قرآن» / دشواریهای فهم کتابالله از منظر شریعت سنگلجی</ref>
۵۸-عباس اقبال آشتیانی،
۵۹-سید محسن زمان سادات آل کبود گروس بیجار غدیری ('''شاگرد''' نوری)،<ref>شهادتنامه حاج سید حسن زمانی ۵۶ ساله نقل القول از حاج محمد ابراهیم فقیهی ۸۱ ساله نقل القول از آقا سید محسن (زمان) یکصدو پنج ساله از سادات صحیح النصب که زادگا هش در روستای آل کبود گروس، … درزمان مشروطه در منزل آقا شیخ شهید فضلالله نوری بوده‌اند که با دستگیری آن بزرگوار و برخورد بد دژخیمان اجنبی به منزل شیخ بزرگوار هجوم آورده وتعدادی از طلاب در محضر آن شهید ولا مقام بودیم که مورد کتک کاری قرار گرفتیم و این جانب از ناحیه چشم دچار آسیب شدم …</ref>
۶۰- شیخ مرتضی زاهد ('''شاگرد''' نوری) امام جماعت فقید مسجد جامع بازار و پدربزرگ محمد علی جاودان،<ref>در هفتمین نشست ستارگان محراب؛ بزرگداشت مقام آیت الله شیخ مرتضی زاهد برگزار میشود - خبرگزاری رسا</ref><ref>عالمی که خود را وقف ارشاد، تربیت و خدمت به مردم کرد. مسجد و کانون‌ها - مسجد طراز اسلامی</ref>
۶۱-عبدالحسین امینی نجفی تبریزی (صاحب الغدیر) فرزند شیخ میرزا احمد امینی امام جمعه تبریز و نوه نجفعلی امینی امینالشرع تبریز،
۶۲-مولا محمد آملی مازندرانی<ref>حیات سیاسی و زندگی نامه خودنوشت ملا محمد آملی رحمه الله - بر اساس نوشتاری از [[حسن حسنزاده آملی]] (حسن طبری آملی)</ref> پدر محمدتقی آملی مازندرانی، ۶۳-آخوند ملا محمد جواد صافی گلپایگانی پدر علی صافی گلپایگانی و لطف‌الله صافی گلپایگانی (مراجع تقلید شیعه)، ۶۴-حاج شیخ روح‌الله دانایی قزوینی،<ref>ناگفته‌هایی پیرامون یکی از یاران شیخ فضلالله نوری - راز حمایت [[جلال آل احمد]] از شیخ شهید. محمد حسین دانایی در گفتگو با مشرق.</ref>
۶۵-شیخ ابراهیم امامزاده زیدی طهرانی ('''شاگرد''' نوری)،<ref>خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- «رساله حکمی و عرفانی» اثر آقا شیخ ابراهیم امامزاده زیدی طهرانی منتشر شد</ref>
۶۶-میرزا محسن خاتون آبادی (خاندان صدر)،<ref>دکتر محسن کمالیان - چگونگی پیوند نسبی برخی مشاهیر معاصر با خاندان صدر</ref>
۶۷-حاج میرزا ابراهیم فرزند حسین خویی معروف به علامه خویی (۱۲۴۷ ق)،
۶۸-شیخ جلیل تبریزی سنقری،<ref>این جمله‌ها را اردبیلی یادداشت کرده، این کسان همگی از ملایان بنام و از کشتگان در دست آزادیخواهان بودند که ما داستان هریکی را در جای خود آورده‌ایم (فاضل قزوینی حاج میرزا مسعود است)، بجز از شیخ جلیل سنقری که یادی ازو نکرده‌ایم و کنون هم بیش از این نمیدانیم که ملای سنقر بوده و در سال دوم مشروطه بهنگام بیرون آمدن از گرمابه کشته شده و نمیدانیم کشندگان که بوده‌اند و از بهر چه او را کشته‌اند. تاریخ هیجده ساله آذربایجان</ref>
۶۹--سید عبدالله شیرازی معروف به آیت الله سید عبدالله شیرازی،
۷۰-ملا علی قزوینی زنجانی (مؤسس حوزه علمیه زنجان و مدرسه و مسجد چهلستون در مرکز شهر زنجان) فرزند مولا گل محمد فرزند محمد قارپوز آبادی قزوینی،
۷۱-شیخ حسین شهیدی جوقینی زنجانی (ترور شهریور ۱۲۸۸ ش)،
۷۲-حاج شیخ عبدالسلام تربتی خراسانی،
۷۳-محمدکاظم خراسانی،<ref>روابط و مناسبات آخوند خراسانی و شیخ فضلالله نوری 67-مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی - منبع: مجلهٔ زمانه</ref><ref>جعل گزارش به نام آخوند خراسانی، بررسی گزارش آقای اکبر ثبوت دربارة انتقادات آخوند نسبت به حاکمیت سیاسی فقیهان، علیرضا جوادزاده</ref>
۷۴-شیخ محمد حرزالدین محمدعلی اردوبادی،
۷۵-شیخ محسن سلطان احمدی نوری،
۷۶-شیخ حسن فنایی بیهودی خراسانی ('''شاگرد''' نوری)،
۷۷-آقامحمد کبیر قمی ('''شاگرد''' نوری)،<ref>آیتاللَّه آقامحمد کبیر شاگرد شیخ فضلالله نوری - خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)</ref>
۷۸-سید نورالدین حسینی هاشمی شیرازی،
۷۹-حاج شیخ ابراهیم نوری همدانی پدر حسین نوری همدانی (مرجع تقلید شیعه)،
۸۰-حاج میرزا محمد ارباب قمی فرزند محمد تقی بیک ارباب، ۸۱-محمدعلی امام شوشتری، ۸۲-حاج میرزا عبدالکریم امام جمعه تبریز، ۸۳-حبیبالله شریف کاشانی فرزند مولا علی مدد ساوجی (ساوه‌ای)، ۸۴-سید محمود مرعشی پدر سید شهاب الدین مرعشی، ۸۵-سید اسماعیل مرعشی، ۸۶-سیّد جواد ضیاءالدین میرزا ظهیرالاسلام،
۸۷-حاج سیّد حسین شفیعی آرایی<ref>ارا (ساری)</ref> (تولد در زنجانی) فرزند حاج آقا میرمؤمن و از مادری به نام سیّده مریم خانم،<ref>معرفی حاج سیّد حسین شفیعی آرایی، نویسنده: سید ابوالحسن شفیعی</ref>
۸۸-ابوتراب شهیدی قزوینی فرزند حاج ابوالقاسم شهیدی و نوهٔ محمدتقی برغانی،
۸۹-جلال الدین همایی پاقلعه‌ای اصفهانی،<ref>دیوان طرب، مقدمه جلال الدین همایی، ص136</ref>
۹۰-میرهاشم تبریزی (سرخابی تبریزی)، ۹۱-قربانعلی زنجانی (آخوند ملا قربانعلی رقینی زنجانی)، ۱۰۹-سید ابوالقاسم کاشانی (تهرانی)،<ref>... در نجف نامه‌های شیخ فضلالله نوری را که برای مرحوم آخوند میفرستاد و ایشان به من میداد میخواندم… مقاله شیخ؛ عالمان نجف را به دخالت در نهضت مشروطه واداشت.</ref>
۹۲-حاج ملا محمد خمامی (متولد ۱۲۰۰ شمسی در خمام، گیلان)،
۹۳-ملاّ علی تبریزی (۱۲۸۲–۱۳۶۷ق/ ۱۲۴۴–۱۳۲۶ش)، مشهور به واعظ خیابانی،<ref>واعظ خیابانی در «علمای معاصرین»، ص</ref>
۹۵- میرزا ابوالفضل تهرانی (۱۲۷۳ در تهران، ابوالفضل کلانتری نوری تهرانی) فرزند میرزا ابوالقاسم کلانتری نوری تهرانی،<ref>دیوان حاج میرزا ابوالفضل تهرانی، ص196.</ref>
۹۶-حاج سیّد علی رضا مدرسی یزدی فرزند آقا میرزا محمدعلی (۱۳۳۸ ق) فرزند میرزا محمد صادق مدرسی،
۹۷-سید محمدمهدی اصفهانی (محمدمهدی غروی اصفهانی ۱۳۰۳ ق، اصفهان – ۱۳۶۵ ق) فرزند میرزا اسماعیل اصفهانی،<ref>«احسن الودیعه»، جلد دوم، ص91.</ref>
۹۸-میرزا مُحمّدعَلی مُدرّس تَبریزی (۱۲۹۶–۱۳۷۳ق) مشهور به مدرس خیابانی،<ref>مدرس تبریزی در «ریحانة الادب»، جلد ششم،</ref>
۹۹-شیخ راضی بن محمد، معروف به فقیه عراق ('''استاد''' نوری)<ref>معارف الرجال، ج 1، ص 308 ـ 313. :'''شیخ راضی بن محمد، معروف به فقیه عراق''' فقه را نزد دائی‌هایش، شیخ علی و شیخ حسن (فرزندان شیخ جعفر کاشف الغطاء) فراگرفت. شیخ راضی علاقه وافری به شیخ حسن داشت، به طوری که بیشتر تحصیلاتش را نزد وی فراگرفت. شیخ راضی مدتی در درس شیخ محمدحسن نجفی (نویسنده جواهر الکلام) شرکت میکرد.
کتابی در زمینه فقه نگاشت که ناپدید گشت و باعث تأسف اهل علم و فضل گردید. وی نزدیک به 7 سال در روستای «حسکه» سکونت داشت، تا این که در سال 1266 ه. ق به اصرار علمای عراق، به نجف بازگشت. آخوند خراسانی، سید اسماعیل صدر، [[شیخ فضلالله نوری]] و سید محمدکاظم طباطبایی یزدی از شاگردان او بودند. شیخ راضی در آخر شعبان سال 1290 ه. ق 9 سال بعد از فوت شیخ مرتضی انصاری، در نجف اشرف درگذشت.</ref>،
۱۰۰-شیخ مهدی آل کاشف الغطاء ('''استاد''' نوری) فرزند شیخ علی کاشف الغطاء و نوه شیخ جعفر کاشف الغطاء<ref>معارف الرجال، ج 3، ص 96 ـ 100.. وی در سال 1226 ه. ق در نجف به دنیا آمد و تحصیلات خود را در همان‌جا به پایان رساند. شیخ مرتضی انصاری احترام فوق‌العاده‌ای برای او قائل بود؛ تا جایی که در بیشتر امور شرعی و عمومی، او را بر دیگران مقدم میداشت. وی پس از رحلت شیخ انصاری، مرکز حل و فصل امور گردید و عده زیادی از مسلمانان قفقاز، تهران، اصفهان، تبریز و عراق از وی تقلید کردند.
وی ادیب، شاعر و سخنوری توانا بود. عدهای از شاگردان او عبارتند از: شیخ حسن مامقانی، سید اسماعیل صدر، '''شیخ فضلالله نوری''' و عبدالله مازندرانی.
الخیارات در شرح بحث خیارات کتاب شرایع، کتاب البیع و رساله‌ای در باب روزه از آثار اوست. وی دو مدرسه علمیه برای طلاب علوم دینی در نجف و کربلا ساخت و آرامگاه جدش، شیخ جعفر کاشف الغطاء را تعمیر کرد. وی در شب سه شنبه 24 صفر سال 1289 ه. ق در نجف اشرف رحلت نمود</ref>،
۱۰۱-علامه میرزا محمد علی معلم حبیب آبادی (حبّاد) صاحب مکارم الاثار،<ref>در «مکارم الآثار»، جلد پنجم ص 1606.</ref>
۱۰۲-شیخ مهدی امامی امیری (بابلی) مازندرانی ('''شاگرد''' نوری)،
۱۰۳-سید محمّد حسین حسینی طهرانی،
۱۰۴-سید موسی زرآبادی قزوینی ('''شاگرد''' نوری) فرزند سید علی زرآبادی قزوینی،
۱۰۵-سید جمالالدین واعظ اصفهانی،<ref>آیا سید جمالالدین واعظ اصفهانی، بیدین، لامذهب و نامسلمان بود؟ , محسن کمالیان، پایگاه صدر پژوهی محسن کمالیان</ref>
۱۰۶-حاج شیخ عبدالنبی نظری، ۱۰۷-دکتر محمد مصدق (آشتیانی سنگلجی تهرانی)،<ref>زندگی طوفانی؛ خاطرات سید حسن تقیزاده به کوشش ایرج افشار، چ 2، علمی، تهران 72.</ref><ref>"شما بحمدالله از خانوادهای هستید که صددرصد مورد اطمینان میباشید." کتاب فضلالله نورالدین کیا منشی مخصوص دکتر محمد مصدق - روز با دکتر مصدق در سازمان ملل متحد و واشینگتن</ref>
۱۰۸-شیخ محمد تقی آملی مازندرانی،<ref>در جستجوی استاد نویسنده: صادق حسنزاده</ref>
۱۰۹-شیخ حسن فنایی بیهودی پیشکوهی قائناتی خراسانی ('''شاگرد''' نوری)<ref>به بهانه نود وهشتمین سالگرد شهادت، شرح حال شیخ حسن فنایی بیهودی؛ شهید فضیلت و شاگرد شیخ فضلالله نوری</ref>
۱۱۰-شیخ عبدالنبی کجوری خراسانی فرزند شیخ نورالله (تولد ۱۳۳۳ قمری)،
۱۱۱- شیخ ابوتراب (۱۲۷۸–۱۳۷۵) فرزندان ملامحمدتقی آل برغانی (آل طالقانی) قزوینی<ref>برغانی، آل، از خاندانه‌ای مشهور علمی و زعمای مذهبی قزوین و برغان و اعتاب مقدسه، از ابتدای قرن یازدهم تا پایان قرن سیزدهم. این خاندان به آل طالقانی نیز شهرت داشته و در ده‌های پایانی قرن سیزدهم، بعد از شهادت شیخ محمدتقی در ۱۲۶۳، به آل شهیدی و آل شهیدی صالحی و آل علوی شهیدی مشهور شده است (محمدصالح برغانی، مقدمه صالحی، ج ۱، ص ۱۱٫۱) , معرفی خاندان برغانی از امامان جمعه قزوین</ref><ref>مرحوم استاد ابوالحسنی: ابوتراب قزوینی نویسنده تذکرة الغافل</ref> ('''شاگرد''' نوری)،
۱۱۲-سید اسماعیل صدر اصفهانی،
۱۱۳-شیخ جمالالدین نوری ملقب به حاج آقاجمال (پسر دایی شیخ فضلالله نوری)،<ref>(۱۳۶۴-1276شمسی، مزار حرم حضرت عبدالعظیم رواق جنب ضریح امامزاده طاهر، شماره سنگ مزار ۵۱۱۲), آشنایی با تاریخچه حوزه علمیه کهنسال تهران/ معرفی مدارس علمیه تهران و علمای مرتبط با آن/ نقش برجسته حوزه تهران در آغاز مبارزات سیاسی از نهضت تنباکو و مشروطه تا انقلاب اسلامی + تصاویر</ref>
۱۱۴-ضیاء الدین دری اصفهانی (مدرس فلسفه و علوم عقلی در تهران)،<ref>همان.</ref>
۱۱۵- سیدمحمود روحانی بحرانی رشتی،
۱۱۶-حمدحسن شیخ کبیر بابلی،<ref>ناطق نوری: کنگره علمای واقف مازندران</ref>
۱۱۷-سید حسن بحرالعلوم رشتی (متوّفای ۱۳۹۷ قمری) فرزند سید حسین بحرالعلوم فرزند علامه سید عبدالباقی رشتی،<ref>آیت الله شیخ شعبان دیوشلی را بهتر بشناسیم</ref>
۱۱۸-آقامیر بحرالعلوم رشتی (وکیل العلمای گیلان در مجلس اول شورای ملی) فرزند شریف العلمای رشتی،<ref>مقبره رشتی‌ها در حرم حضرت معصومه/ مسئولین نگذارند آثار علما از بین برود + زندگینامه شریف العلمای رشتی، مرتضی عبدالهی</ref>
۱۱۹-شیخ علی علم الهدی فومنی گیلانی (متوّفای ۱۳۷۰ قمری) ('''شاگرد''' نوری)،<ref>همان</ref>
'''اعضای هیئت مصلحین حوزه (جمع اسپهبدان)''':
۱۹۴-محمدمهدی امزنجانی امی مازندرانی، ۱۹۵-سید ابوالفضل ابن الرضا برقعی قمی،<ref>سید جمال الدین و شیخ نوری، برقعی، ما به نقل از فاجعه قرن</ref>
۱۹۶-شهید مرتضی مطهری (فریمان) خراسانی،
۱۹۷-سید جلال الدین میری آشتیانی،<ref>بخشی از زندگی علامه آشتیانی بهروایت خودش - خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- "حاج شیخ مهدی مازندرانی"، که در معقول از شاگردان "آقا میرزا حسن کرمانشاهی " و "آقا میرشهاب الدین تبریزی" و در منقول از شاگردان "حاج شیخ فضل الله نوری" و آقا "سیدعبدالکریم مدرس" و "آقا سیدمحمد کاظم یزدی" و "شیخ الشریعه اصفهانی" بود.</ref>
۱۹۶-سیداحمد خسروشاهی تبریزی فرزند سیدمحمد خسروشاهی فرزند سیدعلی خسروشاهی فرزند سیدابوالحسن خسروشاهی، ۱۹۷-میراسدالله مدنی دهخوارقانی آذرشهری تبریزی (دومین شهید محراب)، ۱۴۲-حسین غفاری آذرشهری تبریزی،<ref>مجلس بزرگداشت شهید آیت الله غفاری برگزار میشود-خبرگزاری رسا یای مسجد شیخ فضلالله نوری در پشت ساختمان شهرداری تهران از دیگر اقدامات شهید آیت الله غفاری در این مدت بود.</ref>
۱۹۸-سید محمد علی قاضی طباطبایی تبریزی (سومین شهید محراب)،<ref>متن یادداشت آیة الله شهید سید محمد علی قاضی طباطبایی در مورد آیة الله شهید شیخ فضلالله نوری - حلقهٔ کاتبان</ref>
۱۹۹-شهید شیخ فضلالله محلاتی فرزند حاج غلامحسین مهدیزاده محلاتی و صدیقه رضایی (اولین دبیر جامعه روحانیت مبارز، نماینده ولی فقیه در سپاه، وی اولین بار خبر پیروزی انقلاب اسلامی را از رادیو سراسری ایران اعلام کرد) و …
=== بخش دوم ===
'''فهرست هزار و چهارصد شخصیت -''' اسامی بخشی از '''دوستان و بزرگان''' که در سه ده ه اخیر در مورد '''آگاهی''' و '''دانش''' و '''مقام علمی''' شیخ فضلالله نوری نوشته و یا سخن
،
۲۱۱-سیّد موسی شبیری (حسینی) زنجانی،<ref>سخنان سید موسی شبیری زنجانی دربارهٔ شیخ فضلالله نوری در مکمل کتاب تنهای شکیبا</ref><ref>گزیده الکلام…؛ حکایتی از حاج میرزا حسین نوری (دایی و استاد اولیه و پدر همسر شیخ نوری)</ref><ref>تحریم راه جبل</ref><ref>بررسی جایگاه پیاده‌روی اربعین در گفتگو با آیت الله العظمی شبیری زنجانی؛ پیاده‌روی اربعین حسینی نشانه عظمت تشیع است</ref><ref>سه روضه مهم در سامرا، روضه در منزل حاج میرزا حسین نوری (دایی و استاد اولیه و پدر همسر شیخ نوری)</ref><ref>مستدرک حاجی نوری حاجی نوری (دایی و استاد اولیه و پدر همسر شیخ نوری)</ref><ref>منشآتِ ابن طاوس</ref><ref>آرزو داشتم در پیاده‌روی اربعین حسینی شرکت کنم.</ref><ref>توصیه حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی دامت برکاته به معتکفین، قرآن و سیره اهل بیت علیهم السلام را مطالعه کنید</ref><ref>با جاری فرات (چهارم محرم)</ref>
۲۱۲-سید احمد علم الهدی خراسانی،<ref>امروز هرکه انتقاد فرهنگی و اجتماعی کند به جناح گرایی سیاسی متهم میشود. سخنرانی ۱۶ مرداد ۱۳۹۴</ref><ref>سخنرانی ۱۹ مهر ۱۳۹۴</ref><ref>سخنرانی ۵ اسفند ۱۳۹۴</ref><ref>جلسه دوازدهم درس، ۹ آبان ۱۳۹۵</ref><ref>سخنرانی ۲۰ آذر ۱۳۹۴</ref>
۲۱۳-عبدالله جوادی آملی (مازندرانی)،<ref>پیام به مناسبت افتتاح مدرسه علمیهشیخ فضلالله نوری</ref><ref>جوگیری از انحراف نهضت مشروطه از آستان حضرت عبدالعظیم علیه السّلام شروع شد. سخنرانی ۹۵/۰۸/۰۵</ref><ref>حوزه‌های علمیه حافظ و پشتیبان انقلاب هستند</ref><ref>اقامه حکومت در عصر غیبت؛ آیت الله علم الهدی/ جلسه 18 بیان اقسام شبهات پیرامون تشکیل حکومت در عصر غیبت</ref>
۲۱۴-سید جواد شهرستانی،<ref>حضور نماینده آیت الله العظمی سیستانی در زادگاه شیخ فضلالله نوری</ref>
۲۱۵-حسن طبری آملی مشهور به حسن حسنزاده آملی،<ref>در جستجوی استاد نویسنده: صادق حسنزاده</ref><ref>حسنزادة آملی، در آسمان معرفت، ص197.</ref>
۲۱۶-حسین نوری همدانی،<ref>درس خارج فقه آیت الله نوری، کتاب البیع 91/07/12</ref><ref>آیت الله نوری همدانی جنایات آل خلیفه را محکوم کرد</ref>
۲۱۷-نورالله طبرسی (هزارجریبی مازندرانی)،
۲۱۸-حسنعلی خزائلی نجف آبادی اصفهانی،
۲۱۹-علی رضایی (شاخن) بیرجندی خراسانی (نماینده ولی فقیه در استان خراسان جنوبی)،<ref>پافشاری بر ارزش‌ها و مقابله جدی با استکبار شاخصه‌های مهم حوزه انقلابی است/ مقدادها و عمارها به موقع عمل کنند تا رهبر در حصار قرار نگیرد/ اجازه ندهیم تاریخ تکرار شود</ref>
۲۰۲-عبدالله نظری (خادم الشریعه) مازندرانی فرزند حاج شیخ عبدالنبی نظری،
۲۱۲-کاظم صدیقی (ابهری) زنجانی،
۲۲۲-علی اکبر ولایتی،<ref>ولایتی: نگاه «منذر» به تاریخنویسی دینی بود</ref>
۲۲۳-غلامعلی حداد عادل،<ref>حداد عادل: «منذر» چهره حقیقی فردوسی را ترسیم کرد/ نسبت به تاریخ بیتوجهیم</ref>
۲۲۴-محمدحسین رجبی دوانی،<ref>رجبی دوانی: سیر علوم انسانی در ایران از ابتدا تا کنون، سیری توأم با غفلت بوده</ref><ref>محمدحسن رجبی در گفتگو با مشرق؛ کتاب ممنوعهای که پس از 50 سال چاپ شد/ آغازگر تاریخنگاری انقلاب اسلامی چه کسی بود</ref>
۲۲۵-موسی نجفی (مسجد شاهیان) اصفهانی،<ref>دروغ‌هایی که روشنفکران به شیخ فضلالله نوری بستند</ref><ref>بررسی دروغهای روشنفکران دربارهٔ شیخ فضلالله نوری</ref><ref>علل و عوامل مظلومیت و شهادت شیخ فضلالله نوری - دکتر موسی نجفی ـ موسی فقیه حقانی</ref><ref>تاریخ مشروطه، روزنامه وطن امروز</ref><ref>جریانشناسی نهضت مشروطیت</ref><ref>سه بٌرش مٌهم از انقلاب اسلامی</ref><ref>انقلاب اسلامی، پُست مدرن نیست یک عهد جدید است</ref>
۲۲۶-شیخ مهدی انصاری قمی (غروی نائینی منوچهری اصفهانی)،<ref>مهدی انصاری. شیخ فضلالله و مشروطیت. تهران، امیر کبیر، 1369</ref><ref>ادامه جریانی که شیخ فضلالله را اعدام کرد، هنوز هم وجود دارد/ شیخ شهید، علمای نجف را به وادی مشروطهخواهی کشاند</ref><ref>مجتهدی که صد سال پیش زبان فرانسه میدانست، حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ مهدی انصاری - مشرق نیوز 21 آوریل 1393</ref>
۲۲۷-حاجی زاده امام جمعه ایزدشهر (دبیر کنگره بزرگداشت شیخ فضلالله نوری)،<ref>کنگره شیخ فضلالله نوری برگزار میشود. کنگره بزرگداشت شیخ فضلالله نوری یازدهم مرداد ماه در ایزدشهر استان مازندران برگزار میشود.</ref>
۲۲۸-مجتبی شهیدی کَلهُری تهرانی،<ref>امر به معروف و نهی از منکر از زبان شیخ مجتبی تهرانی</ref>
۲۲۹-علی اکبر جمشیدی (بلده) نوری مازندرانی معروف به ناطق نوری،<ref>ناطق نوری:متاسفانه پیشکسوتان را خیلی زود فراموش میکنیم</ref><ref>دیدار اعضای ستاد بزرگداشت شیخ فضلالله نوری با حجت الاسلام ناطق نوری</ref><ref>انکار ناپذیربودن نقش روحانیون در برابرانحرافات</ref>
۲۳۰-موسی فقیه حقانی (مدیر مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران)،<ref>نگاهی به نسبت علمای نجف و مشروطه در گفتگو با موسی حقانی: نفوذیها با تغییر محاسبات علمای نجف عامل شهادت شیخ فضلالله شدند/ شیخ شهید بارها اعلام کرد به دنبال مشروطه‌ای هستم که علمای نجف میخواهند!</ref><ref>«شیخ فضلالله» خواستار نظام مردمسالاری دینی بود/ عدهای تلاش دارند شیخ را مستبد جلوه دهند</ref><ref>حقانی: خدمت ابوالحسنی به تاریخنگاری فراموش نمیشود/ اختلاف میان شیخ فضلالله و آخوند خراسانی چه بود؟</ref><ref>حقانی:ابوالحسنی پادزهر تاریخنگاری سکولار بود</ref><ref>حقانی:فراماسونها با ترور آیت الله بهبهانی مملکت را به دست گرفتند. به مناسبت سالروز ترور آیت الله بهبهانی یکی از رهبران مشروطه</ref><ref>فراماسونری و نقش آن در تاریخ معاصر ایران</ref><ref>هواداران دکتر محمود احمدی‌نژاد: مدرس می‌گفت: من نماینده پنج هزار روحانی و مجتهد هستم!</ref><ref>نقش جریان نفوذی در شکست مشروطه/ هدف نفوذیها از ترویج قانون و اصلاحات، وابسته کردن ایران به غرب است، گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم پرونده ویژه “نفوذ” رسول بابازاده و عباس کلاهدوز، دکتر حقانی</ref>
۲۳۱-داوود مهدوی زادگان (عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)،<ref>شیخ ذوالشهادتین؛ شیخ فضلالله نوری</ref><ref>منورالفکران مشروطه و جدایی دین از سیاست</ref>
۲۳۲-سیدحسن امیری امام جمعه نور، ۲۳۲-ستار علیزاده کجوری (موقوفات حوزه علمیه شیخ فضلالله نوری)، ۲۳۳-عبدالوحید فیاضی (ناتل) نوری مازندرانی، ۲۳۴-سید محمد محقق داماد احمدآبادی یزدی، ۲۳۵-علی اکبر رشاد تهرانی،<ref>حجت الاسلام والمسلمین رشاد: در مطالعه تاریخ دچار فقر روش هستیم. گزارشی از یادواره مقام علمی مرحوم منذر</ref>
۲۳۶-رضا داوری اردکانی،<ref>تاریخ و فلسفه رضا داوری اردکانی در نشست خرد سیاسی در عصر مشروطیت: انقلاب مشروطه نیم‌بند ماند رؤیای منورالفکران تعبیر نشد</ref><ref>«منذر» از زاویه دید شیخ فضلالله به تاریخ مینگریست</ref>
۲۳۷-ابوالقاسم طاهری ساروی (مدیر حوزه علمیه مازندران)،<ref>شیخ فضلالله نوری نمونه بارز روحانی انقلابی و دلسوز اسلام ناب بود. (مدیر حوزه علمیه مازندران ابوالقاسم طاهری در بازدید از حوزه علمیه شیخ الله نوری بلده)</ref><ref>بی بصیرتی مهمترین عامل نفوذ دشمن است/ ولایت مداری تنها به شعار نیست.</ref>
۲۳۸-جواد بهمنی،<ref>کتاب فاجعه قرن یا کشتن شیخ فضلالله نوری اثر جواد بهمنی</ref>
۲۳۹-سید میر صالح حسینی جبلی مازندرانی (پایگاه اندیشوران حوزه)،<ref>شیخ فضلالله نوری؛ هویت و نظری، مجله: آموزه، پاییز 1383 - شماره 5 (34 صفحه - از 341 تا 374)</ref>
۲۴۰-محمدرضا باهنر کرمانی (دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین، عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام، ریاست فراکسیون اکثریت مجلس پنجم و عضو هیئت رئیسهٔ مجلس شورای اسلامی در دوره‌های دوم، سوم، چهارم، پنجم، هفتم و هشتم و نهم)، ۲۴۱-سید حسن ابطحی خراسانی، ۲۴۲-رضا مختاری رضوان شهری اصفهانی (بنیاد محقق طباطبایی، مؤسسه کتابشناسی شیعه (بنیانگذار و رئیس برای)، کتاب شیعه (مدیر مسئول برای)، پژوهش و حوزه (هیئت تحریریه برای))، ۲۴۳-محمدرضا کائینی (کارشناس مسائل تاریخی)،<ref>روشنفکری چیست و روشنفکر کیست؟</ref><ref>کائینی در گفتوگو با فارس: مشروعه پژوهی هماره پر هزینه بوده است</ref><ref>کائینی: منذر مورخی منصف بود</ref><ref>نهضت‌های معاصر از منازل علما شروع شده است</ref>
۲۴۴-محمدحسن رجبی،<ref>علمای مجاهد، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، پاییز 1382.</ref>
۲۴۵-محمدصادق ابوالحسنی فرزند مرحوم منذر<ref>کتاب تنهای شکیبا</ref>
، ۲۴۶-احمد ناطق نوری،
۲۴۷-علی محسن پور (استاد مدرسه علمیه فریدونکنار)،
۲۴۸-حاج شیخ علی ربانی خلخالی،<ref>شهدای روحانیت شیعه در یکصد ساله اخیر. , نویسنده: علی ربانی خلخالی، جلد اول، ص 115.</ref>
۲۴۹-سید عبدالعزیز محقق طباطبایی یزدی، ۲۵۰-سید حسین نصر تهرانی، ۲۵۰-سید احمد خاتمی (سادات) سمنانی (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، هیئت رئیسه مجلس خبرگان، هیئت مدیره مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، شورایعالی مجمع جهانی اهل بیت)، ۲۵۱-محمدصادق (محیالدین) حائری شیرازی، ۵۵۲-شیخ هاشم مدرس قزوینی، ۲۵۴-محمدحسین دانایی خواهرزاده جلال آل احمد<ref>اگر جلال زنده بود… به مناسبت ۱۸ شهریور، سالروز درگذشت زندهیاد جلال آل احمد</ref>
، ۲۵۵-پژوهشگر: رزیتا میری، ۲۵۶-محسن خزعلی فرزند ابوالقاسم خزعلی، ۲۵۷-محسن اسماعیلی مجتهد تهرانی (حقوقدان شورای نگهبان و …)،<ref>مجلس و قانون در نظر و عمل شیخ فضلالله نوری</ref>
۲۵۸-سیروس سعدوندیان<ref>گفتگوی تفصیلی «نسیم آنلاین» با دکتر سیروس سعدوندیان، روایت مشهور مشروطه، روایت ماسونها و ازلیها است.</ref>
۲۶۰-سید محمدرضا ابطحی نماینده خمینی شهر، ۲۶۱-محمد مجتهد شبستری (فیلسوف)، ۲۶۲-محمد رضا شفیعی کَدْکَنی خراسانی، ۲۶۳-محمدتقی مصباح یزدی<ref>ماهیت حکومت دینی در اندیشه سیاسی آیت الله مصباح و شیخ فضلالله نوری، ابوالفضل ذکایی</ref> (بنیانگذار و مدیر مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، رئیس شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت)، ۲۶۴-علی نقی ذبیح زاده مازندرانی، ۲۶۵-قربانعلی دری نجفآبادی اصفهانی، ۲۶۶-عبدالحسین طالعی دزفولی (بنیاد محقق طباطبایی، سردبیر مجله کتاب شیعه، بساتین، صحیفه اهل بیت، مدیر داخلی سفینه)،<ref>متن یادداشت آیة الله شهید سید محمد علی قاضی طباطبایی در مورد آیة الله شهید شیخ فضلالله نوری</ref><ref>یادی از محدث نوری و آموزه‌های او</ref><ref>گفتاری در تقوا، محدث نوری، ترجمه عبدالحسین طالعی</ref><ref>هشت نکته درباره محدث نوری | عبدالحسین طالعی</ref>
۲۶۷-عبدالرضا کفایی خراسانی نوه محمد کاظم خراسانی، ۲۶۸-سید احمد کاشانی (تهرانی) فرزند سید ابوالقاسم کاشانی،
۲۶۹-سید محمدباقر موسوی شیرازی (۴ آذر ۱۳۱۰–۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۳)،
۲۷۰-محمدعلی فولادگر (اصفهانی)،<ref>بت‌پرستی امروز، مخفی تر از دیروز، محمدعلی فولادگر (مجمع فرهنگی شهید اژه‌ای)</ref>
۲۷۱-پژوهشگر: ملیحه خوشبین<ref>شیخ فضلالله و اتهام همراهی با سلطنت</ref>
،۲۷۲-احمد جهان بزرگی شیرازی، ۲۷۳-سید حسین علوی،<ref>پژوهشگر: سید حسین علوی، نبرد با تاریکی</ref><ref>پژوهشگر تاریخ اندیشه - گروه دیدگاه / حوزه تاریخ و تمدن اسلامی - سیری در علل مخالفت شیخ فضلالله نوری با تصویب متمم قانون اساسی مشروطیت</ref>
۲۷۴-سید محمود علوی، ۲۷۵-حسن اسدی تبریزی، ۲۷۶-دکتر زهرا خانلری کیا (کجوری مازندرانی)، ۲۷۷-دکتر مهدی سیف‌اللهی، ۲۷۸-دکتر منصوره اتحادیه تهرانی (نظام مافی تهرانی)، ۲۸۰-روح‌الله بجانی تبریزی، ۲۸۱-عرفان کریمی، ۲۸۲-حسین مفتخری یادی، ۲۸۳-پژوهشگر: فرشته کوشکی، ۲۸۴-علی نقی ذبیح زاده، ۲۸۵-مهدی جمشیدی، ۲۸۶-دکتر اختر کیانوری (کجوری مازندرانی)، ۲۸۷-سید محمد ناظم زاده قمی، ۲۸۸-سید میرصالح حسینی جبلّی،
۲۸۹-حاج میرزا مصطفی تهرانی فرزند حاج میرزا محمود مسجد جامعی،
۲۹۲-مهدی ابوطالبی،<ref>ملا علی کنی، تجلی الگوی تمدنسازی و مبارزه با استعمار</ref><ref>از مطلق مشروطه تا مشروطه مطلق / (نگاهی به موضع سیاسی آخوند خراسانی و شیخ فضلالله نوری در برابر مشروطه)</ref>
۲۹۳-احسان فتاحی اردکانی، ۲۹۴-مهدی بابازاده، ۹۵۲-علیرضا مکاریان پور، ۲۹۶-یوسف صبح روان، ۹۷۲-سید مجید حسنزاده،<ref>اندیشه‌های سیاسی شهید شیخ فضلالله نوری</ref>
۲۹۸-محسن نعیمی،<ref>به بهانه در گذشت علی ابوالحسنی (منذر) , بازخوانی آثار استاد ابوالحسنی: دفاع از مشروعه خواهی</ref>
۲۹۹-محمدتقی بهجت،
۳۰۰-محقق ریحانه فتحی ثانی (نیک زاد)، ۳۰۱-علی معصومی وزوایی، ۳۰۲-احمد ایلیاتی کاشانی،
۳۰۳-نجف لکزایی سیستانی (رئیس پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی)،<ref>سیستان نجف لکزایی - بصیرت شیخ فضلالله نوری حقانیت وی را در تاریخ به اثبات رساند.</ref><ref>مرور دیدگاه شیخ فضلالله نوری در رسالهی حرمت مشروطه</ref>
۳۰۴-عبدالحسن مسلمی شهیدانی،<ref>مروری بر الگوی کنشگری سیاسی دوگانه و برخورد حذفی روشنفکران سکولار</ref><ref>مروری بر الگوی کنشگری سیاسی دوگانه و برخورد حذفی روشنفکران سکولار - شیخ فضلالله نوری، مجتهد مظلوم مشروعه خواه</ref><ref>شیخ فضلالله و دیکتاتوری روشنفکران غربزده</ref>
۳۰۵-علی اصغر زارعی (جانشین سازمان پدافند غیرعامل کشور)،<ref>به گزارش ایرنا سخنرانی علی اصغر زارعی شامگاه سه شنبه در همایش تجلیل از مقام دانشجو و برپایی کرسی آزاداندیشی در سازمان تبلیغات اسلامی خوزستان</ref>
۳۰۶-محمدحسین فرهنگی تبریزی (هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی)،<ref>روشنفکری بیمار دلیل اصلی شهادت شیخ فضلالله نوری بود.</ref>
۳۰۷-منصور میراحمدی کرمانی فرزند امیر،
۳۰۸-ذبیحالله نعیمیان (خمین)،<ref>نقش شیخ فضلالله نوری در طرح اصل نظارت علما بر قانونگذاری مجلس</ref><ref>جلسه نقد کتاب استادعلی ابوالحسن منذر توسط نعیمیان در برنامه کتاب ماه تاریخ در نمایشگاه کتاب</ref><ref>استاد علی ابوالحسنی منذر آسمانی شد</ref><ref>از استاد ابوالحسنی منذر یک سند تاریخی منتشر نشده از جنبش مشروطیت</ref>
۳۰۹-سیدعلی محمد یثربی فرزند میرزا سید علی یثربی فرزند علامه سید محمدرضا کاشانی،<ref>عو هیئت علمی دانشکده حقوق پردیس قم جریان شیخ فضلالله نوری برای جامعه امروز عبرت است</ref>
۳۱۰-عبدالله ملکی نوری (فرماندار نور)،
۳۱۱-سید هاشم حسینی (بردخون دیری) بوشهری (امام جمعه قم، مدیر حوزه‌های علمیه)،<ref>دشمن می‌خواهد با استفاده از فشار اقتصادی بین مردم و انقلاب جدایی بیاندازد</ref>
۳۱۲-نصرالله سخاوتی اصفهانی،
۳۱۳-روح‌الله حسینیان شیرازی،<ref>«یتیم خانه ایران» به لحاظ تاریخی دقیق است/روشنفکران ناسیونالیست هرگز برای مرگ دو سوم ملت ایران ماتم نگرفتند</ref><ref>روح‌الله حسینیان: ناکامی مشروطه ناشی از کنار کشیدن علما بود</ref><ref>حسینیان: هاشمی در حمایت از رهبری قیام کند</ref>
۳۱۴-محمد صادق امینی مسجد سلیمانی،
۳۱۵-سیفعلی محمدزاده شبستری،
۳۱۶-حمید هوشنگی (دانشگاه امام صادق)،<ref>آرای علامه نایینی و شیخ فضلالله نوری</ref>
۳۱۷-وحید بهرامی،<ref>چرا از مشروطه خواهی کنار کشید؟ - مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران</ref>
۳۱۸-مهدی ابوطالبی (گروه تاریخ و اندیشه معاصر مؤسسه امام خمینی)،<ref>شخصیت شیخ فضلالله پیش از به دار آویخته شدن ترور شده بود</ref>
۳۱۹-علی اسلامی (مجلس خبرگان رهبری، امام جمعه تاکستان)،
۳۲۰-اکبر رضی زاده،
۳۲۱-سید احمد سجادی،<ref>مدیرعامل مؤسسه فرهنگی هنری نور راسخون، عضو هیئت مدیره مؤسسه فرهنگی اطلاعرسانی تبیان، ریاست مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، ریاست دانشگاه علوم قرآن اصفهان، مشاور پژوهشی سازمان اوقاف و امور خیریه از جمله سمتهای ایشان است.</ref><ref>شهید فتنه- ویژه نامه شهادت آیت الله شیخ فضلالله نوری</ref>
۳۲۲-سیدعباس موسویان (دانشگاه امام صادق)،
۳۲۳-مهدی عالمزاده (استاد حوزه علمیه)،
۳۲۴-احمد رهدار سیستانی (پایگاه اندیشوران حوزه)،
۳۲۵-محسن اکبری شاهرودی،
۳۲۶-پژوهشگر انوشه میرمرعشی،<ref>بررسی مختصر حادثه تاریخی به شهادت رساندن شیخ فضلالله نوری توسط عناصر فراماسونر مشروطه خواه به مناسبت 11 مرداد سالروز شهادتش</ref>
۳۲۷-ولی‌الله مصائبی (معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی استان سمنان)،
۳۲۸-مسعود صدوق،
۳۲۹-سید مجید حسنزاده طباطبایی (پایگاه مجلات تخصصی نور)،
۳۳۰-جواد قدوسی فر (دبیر جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی استان قزوین)،
۳۳۱-حسین محمودی کجوری مازندرانی (فرمانده سپاه ناحیه نور)،
۳۳۲-شاه حسینی کجوری مازندرانی (مسئول فرهنگی و تبلیغات سپاه ناحیه نور)،
۳۳۳-سید احمد حسینیان کجوری مازندرانی (مسئول نمایندگی ولی فقیه در سپاه ناحیه نور)،
۳۳۴-مظفر نامدار گیلانی،<ref>تجربه مشروطه روحانیت را به نظامسازی سوق داد، خبرگزاری رسا ـ مرحوم شیخ فضلالله نوری مقلد نیست برای همین مشروطه را به عنوان یک نظریه دربست نمی‌پذیرد و در مرحله نظامسازی حرف خود را میزند</ref>
۳۳۵-غلامحسین زرگرینژاد بجنوردی خراسانی (نویسنده کتاب رسائل مشروطیت)،<ref>کتاب رسائل مشروطیت (۱۸ رساله و لایحه دربارهٔ مشروطیت) - دکتر غلامحسین زرگری نژاد ـ استاد دانشگاه شهید بهشتی</ref>
۳۳۶-سید حسین جعفری (مازندرانی)،<ref>با همکاری شورا و شهرداری نور فیلم شیخ فضلالله نوری کلید خواهد خورد - کارگردان سید محمد حسنی، مجری طرح مؤسسه فرهنگی هنری تبیان فیلم و تهیه کننده سید حسین جعفری - سایت سینما و تلویزیون - اردیبهشت ۱۳۹۴</ref>
۳۳۷-محمد علی جاودان تهرانی،<ref>مرحوم منذر فهم درست خود از مشروطه را مرهون آیت الله لنکرانی است</ref>
۳۳۸-حسین خیرآبادی خراسانی،
۳۳۹-علیرضا زاکانی تهرانی،
۳۴۰-عبدالحسین خسروپناه دزفولی (دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام)،<ref>پاسخ حجت الاسلام خسروپناه به شبه‌های دربارهٔ اختلاف علما در عصر شیخ فضلالله نوری</ref><ref>جریان شناسی فکری تاریخ معاصر ایران با بهره از آثار مرحوم منذر تدوین شود</ref><ref>خط سیر فقه و فقها در دوران قاجار</ref><ref>اندیشه سیاسی شیخ فضلالله نوری و میرزای نائینی</ref>
۳۴۱-روح‌الله گلزاری (رئیس اداره اوقاف شهرری)،
۳۴۲-علی نعمتزاده مرندی،
۳۴۳-احمد شجونی فومنی گیلانی (عضو جامعه وعاظ تهران)،
۳۴۴-مهدی محمدی پور آبادانی،
۳۴۵-رسول جعفریان خوراسگانی،<ref>دفاع معتضد از دار زدن شیخ فضلالله همزمان با احتمال اعدام امام خمینی</ref><ref>عبدالرحیم بن معروف رستمداری، کتاب نیل المرام فی مذهب الائمة علیم السلام، به کوشش و با مقدمه: رسول جعفریان، (خاندان بهزادی facebook)</ref>
۳۴۶-محمد علی آفرین اهوازی،
۳۴۷-شیخ هادی قبادی بایگانی،<ref>شهید شیخ فضلالله نوری و مشروطه مشروعه</ref>
۳۴۸-سید محمد مهدی میرباقری قمی (رئیس فرهنگستان علوم اسلامی)،<ref>(بررسی رویکرد امام خمینی (س) در تعریف فقه حکومتی)</ref>
۳۴۹-هادی خنجری (فرماندار شهرستان نور، استانداری مازندران)،<ref>خنجری: شیخ فضلالله نوری در زادگاهش نیز مظلوم است.</ref><ref>شخصیت شیخ فضلالله نوری در تاریخ ایران به‌درستی تبیین نشده است</ref>
۳۵۰-احمد سالک کاشانی فرزند محمود سالک کاشانی،
۳۵۱-عماد افروغ شیرازی،<ref>ربط دو گفتمان مشروطه و انقلاب اسلامی</ref>
۳۵۲-غلامحسین ابراهیمی دینانی خمینی شهری اصفهانی،
۳۵۳-سید مصطفی تقوی فرزند میر احمد تقوی بهبهانی،<ref>ماجرای اتهام پول گرفتن شیخ فضلالله از شاهان قاجار!</ref><ref>تدوین متمم قانون اساس</ref>
۳۵۴-عبدالله زاده پاشاکی (امام جمعه رشت)،
۳۵۵-سیداحمدمیرعمادی،
۳۵۶-سید یوسف طباطبائی نژاد،
۳۵۷-سید محمدمهدی سعیدی گلپایگانی (مشهور به سید محمد سعیدی)،
۳۵۸-علی خاتمی (امام جمعه زنجان)،
۳۵۹-سید مهدی امیریارجمند (امام جمعه شهرستان نور)،
۳۶۰-اسکندر یارنسب (مدیرکل فرهنگی و تبلیغات بنیاد شهید و امور ایثارگران)،
۳۶۱-اسدالله ایمانی کازرونی (نماینده ولی فقیه در استان فارس)،
۳۶۲-عباسعلی کدخدائی الیادرانی اصفهانی،
۳۶۳-احمد جان میرزایی (پژوهشگر، نویسنده و کارگردان)،
۳۶۴-محمد نبی حبیبی (دبیرکل حزب مؤتلفه اسلامی)،<ref>جامعتین اگر صلاح می‌داند سریعتر به اعلامنظر برسد</ref>
۳۶۵-مصطفی پورمحمدی قمی (وزیر دادگستری)،
۳۶۷-حسینعلی امیری (عضو شورای نگهبان)،
۳۶۸-شفیع آقامحمدیان (مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی)،
۳۶۹-ابراهیم پورفرزیب (مولایی)،
۳۷۰-عبدالسید محمودی (دبیرکل حزب مؤتلفه اسلامی)،<ref>مراسم سالگرد شهادت آیت الله شیخ فضلالله نوری در قم برگزار شد</ref>
۳۷۱-مسعود دهنمکی اَهَری،
۳۷۲-محمّد شاهرخ همدانی،<ref>شهادت شیخ فضلالله نوری، نتیجه خلاء حوزهٔ نجف از عرفان بود</ref>
۳۷۳-حسن ممدوحی کرمانشاهی،
۳۷۴-فؤاد کریمی اهوازی،<ref>فؤاد کریمی در گفت و گو با ایسنا: شیخ فضلالله نوری توسط جریانی مذهبی- سیاسی حذف و به حکم یک قاضی مجتهد اعدام شد</ref>
۳۷۵-محمد جواد محمدی کجوری مازندرانی،
۳۷۶-احمد کیخسروی (رئیس کل دادگستری خراسان شمالی)،
۳۷۷-روح‌الله فاطمی،
۳۷۸-سید محمد حسینی الموسوی زنجانی،
۳۷۹-محمدرضا محمدی،<ref>به یاد شهدای سلیاکتی، مراسم گرامیداشت نهم مرداد سالروز شهادت شیخ فضلالله نوری، حجت الاسلام محمدی: شیخ فضلالله تن به شهادت داد تا تابعیت کفر را نپذیرد.</ref>
۳۸۰-محمد محمدی گلپایگانی،
۳۸۱-سید رضی موسوی شکوری،
۳۸۲-محمدرضا نقدی نجفی،
۳۸۳-سید هادی حسینی امین خوزستانی،
۳۸۴-اسماعیل سیاوشی،
۳۸۵-محمدمهدی عبدخدایی،
۳۸۶-مجتبی فرازمند،
۳۸۷-سیدیونس موسوی سرچشمه،
۳۸۸-علی بنایی قمی،
۳۸۹-علی اکبر کیخا سیستانی (امام جمعه شهرستان زابل)،
۳۹۰-احمد نجابت،
۳۹۱-حسین مظاهری (تیران) اصفهانی،
۳۹۲-عزیز جوانپور (رئیس دانشگاه آزاد تبریز)،
۳۹۳-عماد افروغ شیرازی،
۳۹۴-عبدالمجید معادیخواه،
۳۹۵-غلامرضا جلالی،
۳۹۶-بهزاد نبوی تهرانی،<ref>گفتوگویایسنا با بهزاد نبوی* خواسته‌های مردم و نخبگان در حرکت انقلاب اسلامی همان خواسته‌های ضد استبدادی و ضد استعماری بود</ref>
۳۹۷-علاءالدین بروجردی (رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس)،
۳۹۸-حسینی همدانی (امام جمعه کرج)،
۳۹۹-شعبان تقیخانی (نماینده ولی فقیه قزوین)،
۴۰۰-محمدعلی رامین دزفولی،
۴۰۲-علی محمد طرفداری،
۴۰۳-پژوهشگر: زهرا کولیوند تهرانی،<ref>یادی از شیخ فضلالله پژوه معاصر</ref>
۴۰۴-محمود احمدی‌نژاد آرادانی (گرمساری) سمنانی (ششمین رئیس جمهور ایران)،<ref>رئیس جمهور درهمایش «یکصدمین سال قانونگذاری، نیازها و چالشها»: امروز مجلس و دولت پرچمدار عدالت هستند عناصر زبون دشمن از تلاشهای توطئه آمیز خود طرفی نمی‌بندند</ref>
۴۰۵-حسین الله کرم،
۴۰۶-اسدالله بادامچیان تهرانی (شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی)،<ref>بادامچیان: نبود عنصر اسلامیت از نقاط ضعف و عامل شکست مشروطیت بود</ref>
۴۰۷-محمدکاظم انبارلویی،<ref>باید از تاریخ عبرت بگیریم</ref><ref>غیرت ملی و نوامیس سیاسی و اقتصادی</ref>
۴۰۹-محسن کمالیان (پایگاه صدر پژوهی)،<ref>آیا سید جمالالدین واعظ اصفهانی، بیدین، لامذهب و نامسلمان بود؟</ref>
۴۱۰-جواد منصوری کاشانی،
۴۱۱-سید محمد خاتمی اردکانی یزدی (پنجمین رئیس جمهور ایران)،<ref>رئیس جمهور در جمع مردم شهرستان نور: نور یکی از مستعدترین نقاط کشور برای گسترش صنعت جهانگردی است</ref><ref>ناگفته‌های حسین مظفر از هیئت دولت دوم خرداد … دیدم در کتاب تاریخ نام شهید را از جلوی اسامی شیخ فضلالله نوری و شهید مدرس برداشته و افراد دیگری را بزرگنمایی کردهاند و عناصر اصلی نظام را که پایهگذار نظام بودند کوچکنمایی کردهاند. دستور دادم همه این کتابها را از سراسر کشور جمع کنند و نگذاشتم به مدارس برود و دادم کتاب تاریخ را بازنویسی کردند. این مسئله به آقای خاتمی منتقل شد و مرا خواست و پرسید: «چرا این کار را کردی؟» ولی وقتی برایشان توضیح دادم، مقاومت نکردند…</ref>
۴۱۲-انتقال به ۲۳۷
۴۱۳-عباسعلی اسدی تبریزی،
۴۱۴-رضا قلی پور (مدیر حوزه علمیه آمل)،
۴۱۵-شیخ حسین انصاریان خوانساری اصفهانی فرزند محمدباقر،
۴۱۶-سید جلیل مرتضوی (امام جمعه آمل)،
۴۱۷-مهدی حسنزاده (حوزه علمیه)،
۴۱۸-حیدر مصلحی شهرضایی اصفهانی،<ref>دشمن بیشترین سرمایهگذاری را برای نفوذ در حوزه‌های علمیه انجام داده است.</ref>
۴۱۹-بهروز افخمی تهرانی،
۴۲۰-سید علی حسینی پور (مدیر حوزه علمیه استان مرکزی)،
۴۲۱-سید محمد ابراهیمزاده هاشمی،
۴۲۲-محسن سنجری،
۴۲۳-رسول سنایی راد،
۴۲۴-سید جلال حسینی (استاد دانشگاه، کارشناس مسائل سیاسی)،
۴۲۵-محسن مهاجرنیا (هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی)،
۴۲۶-سید داوود موسوی کجوری مازندرانی (امام جمعه محمودآباد)،
۴۲۷-اسماعیل فلاحیان (بانک اطلاعات صنعت ایران،<ref>گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین فلاح، نقش یک روحانی نفوذی در اعدام شیخ فضلالله نوری</ref>
۴۲۹-جعفر جوادشجونی فومنی گیلانی (جامعه روحانیت مبارز تهران)،<ref>مصاحبه با حجه الاسلام و المسلمین شجونی - انقلاب را با مسّاهم الله بالخیر نمیتوان حفظ کرد</ref>
۴۳۰-محمد امیدی استاد دانشگاه‌های قزوین،<ref>شیخ فضلالله نوری از طرفداران مشروطه مشروعه بود.</ref>
۴۳۱-علی آل داود (بنیاد محقق طباطبایی)،<ref>در محضر خوزستان: اسناد حقوقی عهد ناصری/ منصوره اتحادیه (نظام مافی)، سعید روحی؛ 4شگفتاری از علی آل داود.</ref>
۴۳۲-سعید روحی (بنیاد محقق طباطبایی)،<ref>همان. - پیشگفتار</ref>
۴۳۳-سید محسن محمودی (امام جمعه ورامین)،<ref>دغدغه امروزمردم بیکاری است/لزوم تعیین تکلیف پرونده حقوق‌های نجومی</ref>
۴۳۴-منصور مسگرا (سرهنگ مسگرا)،<ref>جلسات قرآن خود در مسجد شیخ فضلالله</ref>
۴۳۵-حسین روحانی صدر (جامعة علوم القرآن)،
۴۳۶-حسین شریعتمداری دماوندی،
۴۳۷-احمد شاکری تهرانی (شورای سردبیری ماهنامه ادبیات داستانی، هیئت مدیره انجمن قلم ایران)،<ref>رمان «انجمن مخفی»، ماجرای نهضت مشروطه و ریخته شدن خون شیخ فضلالله نوری</ref><ref>طهران، بیپیشینه به سراغ مشروطه میرود</ref>
۴۳۸-میثم عبداللهی گیلانی (مؤسسه مطالعات مبارزات اسلامی گیلان)،
۴۳۹-سیدامیر سادات کرمی مازندرانی (کارشناس مسائل سیاسی)،
۴۴۱-مجتبی روحانی (امام جمعه بابل)،
۴۴۲-محمد مهدی اباذری،
۴۴۳-محمد علی لیالی،
۴۴۴-حسن عرفان طبائ،
۴۴۵-عبدالله شهبازی شیرازی فرزند حبیبالله شهبازی کوهمره سرخی،<ref>بانی حکم اعدام «شیخ شهید» چه کسی بود. جریانهای فکری مشروطیت، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.</ref>
۴۴۵-حسن شایانفر (مؤسسه کیهان)،
۴۴۵-سید صمصام الدین قوامی (بنیاد فقهی مدیریت اسلامی)،
۴۴۶-مصطفی حسناتی (امام جمعه نجف آباد)،
۴۴۷-عبدالکریم عابدینی (نماینده ولی فقیه در استان قزوین)،
۴۴۸-سید ابوالحسن حسنزاده (امام جمعه اهواز)،
۴۴۹-حاج ناصر آخوند قزل پالیزان ایرندگانی (خاش) بلوچستانی (امام جمعه اهل سنت)،<ref>سنی و شیعه، ستیز با دشمنان اسلام و استکبار را واجب می‌داند</ref>
۴۵۱-محمّد امیری سوادکوهی مازندرانی،<ref>طبرستان پایهگذار اوّلین حکومت سادات و علویان در ایران است.</ref>
۴۵۲-عبدالرحیم اباذری (۱۳۳۹ شهر میانه، آذربایجان شرقی) (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مؤسسه فرهنگی و اطلاعرسانی تبیان وّ …)،<ref>5 آسیبی که جمهوری اسلامی را تهدید میکنند</ref><ref>انقلاب اسلامی و آفت فرصت طلبان</ref>
۴۶۰-احمد سعادت،<ref>چرا شیخ از مشروطه خواهی دست کشید؟</ref>
۴۶۱-عبدالرحمن باقرزاده بابلی مازندرانی،<ref>امام جمعه شهرستان نور دکتر باقرزاده: مرحوم شیخ فضلالله نماد بصیرت و کشته جهالت شد.</ref>
۴۶۲-ابوالقاسم یعقوبی (امام جمعه بجنورد)،
۴۶۴-سید احمد میرعمادی (نماینده ولی فقیه در لرستان)،
۴۶۵-یدالله جوانی اصفهانی،
۴۶۶-محمدعلی حاجی زاده (حوزه علمیه مازندران)،
۴۶۷-مجتبی فدا (سرتیپ اصفهان)،
۴۶۸-محمد صادق یوسفعلی (جامعه روحانیت شیراز)،
۴۶۹-ستار شهوازی مسجد سلیمان بختیاری،<ref>بازخوانی روزنامه شیخ فضلالله نوری</ref><ref>مطبوعات اصفهان در دوران قاجار</ref>
۴۷۰-علی اصغر شکروی،
۴۷۱-علیرضا اعرافی میبدی یزدی (رئیس جامعه المصطفی العالمیه)،
۴۲۲-عباس جعفری فراهانی (جونوشی فرمهینی فراهانی) مسئولیت اداره اسناد و اطلاعات مجمع جهانی اهل بیت و …،<ref>یادی از عالم زمانشناس شهید شیخ فضلالله نوری - شیخ شهید؛ فراتر از زمان</ref>
۴۷۳-مصطفی معلمی (هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ساری و …)،<ref>یادی از عالم زمانشناس شهید شیخ فضلالله نوری - شیخ شهید؛ فراتر از زمان</ref><ref>نقش دانشمندان طبرستانی و محیط علمی آن در انتقال دانش عصر ساسانی به تمدن اسلامی</ref><ref>پژوهشی دربارهٔ نسبت صحیح طبرسی</ref>
۴۷۴-سید حسن عاملی (محمدیه) اردبیلی (نماینده ولی فقیه و امام جمعه اردبیل)،
۴۷۵-جواد کریمی قدوسی خراسانی (جبهه پایداری)،
۴۷۶-محمدباقر قالیباف (طرقبه) خراسانی (فرماندهی نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، شهردار تهران و …)،<ref>1-... افتتاح پل غیرهمسطح محمد علی جناح-شیخ فضلالله نوری /2-... با حضور محمدباقر قالیباف شهردار تهران سومین پل کابلی معلق تهران روی بزرگراه شیخ فضلالله نوری بهره‌برداری… / 3-صفحه اینترنتی حامیان دکتر قالیباف - پلی که آرامش ترافیکی را بازمیگرداند-... پلهای 6 گانه تقاطع شیخ فضلالله -جناح…</ref><ref>دکترعلی اکبر ولایتی: مشاور مقام معظم رهبری، تمام صحبتهای من با قالیباف تا زمان به نتیجه رسیدن، فقط یک ربع طول کشید. .... همتراز و هم عقیده مرحوم شیخ فضلالله نوری که در مسجد مدرسه مروی پشت سر ایشان نماز خوانده بود …</ref>
۴۷۷-مهدی محدثزاده فرزند میرزا محسن محدثزاده فرزند شیخ عباس قمی (خاتم المحدثین)،
۴۷۸-رضا بردستانی (دَیّر) بوشهری،<ref>پیشوای مطلق، شرحی برکتاب «فراتر از روش آزمون و خطا»</ref>
۴۷۹-پیروز مجتهدزاده نوری (کجوری) مازندرانی،<ref>نور از منظر صاحب نظران (دکتر پیروز مجتهدزاده), برگرفته از: کتاب شهرستان نور</ref>
۴۸۰-احمد مسجد جامعی تهرانی فرزند مصطفی مسجدجامعی تهرانی<ref>مراسم هفتم محمد ابراهیم باستانی صبح در مسجد شیخ فضلالله نوری در خیابان شیخ فضلالله نوری</ref><ref>مقاله فارس گزارش میدهداز خانه مخروبه شیخ فضلالله نوری تا وعده‌های آقای رئیس - … شیخ فضلالله نوری خواستار مشروطه مشروعه بود…
احمد مسجد جامعی در حاشیه بازدید از منزل شیخ فضلالله نوری، که در نزدیکی ساختمان شهرداری و شورا واقع شده است، از وضعیت نابسامان این خانه تاریخی انتقاد کرد و اظهار داشت: اینجا منزل شیخ فضلالله نوری از رهبران مشروطه است و کوچه و مسجد این محل نیز به نام وی ثبت شده است.</ref>،
۴۸۱-رضا استادی مقدم تهرانی فرزند حاج خداداد (سخنران مراسم افتتاح حوزه علمیه شیخ فضلالله نوری شهر بلده)،<ref>تنها یادگار آیت الله شیخ فضلالله نوری در غربت: شهری با سیزده هزار دانشجو و یک حوزه علمیه.</ref>
۴۸۲-ذبیحالله اسماعیلی (حوزه و مدرسه علمیه شیخ فضلالله نوری، بلده، کجور، مازندران)،<ref>شهری با سیزده هزار دانشجو و یک حوزه علمیه فصلی</ref>
۴۸۳-هادی قبادی فرزند حاج قربانعلی قبادی،
۴۸۴-عبدالحسین رحمتینیا (حوزه علمیه استان تهران، امام جمعه پیشوای ورامین)،
۴۸۵-اکبر ثبوت تهرانی،<ref>گپ ثبوت (٣٣), موضوع برنامه: تاریخ مشروطه ونقش علمادرروندانقلاب مشروطه قسمت ٣٣, کارشناس ومجری: محمد محبی، مهمان :دکتر اکبر ثبوت، بررسی تاریخی شیخ فضلالله نوری</ref>
۴۸۷-غلامعلی صفایی بوشهری (نماینده ولی فقیه در بوشهر)،
۴۸۸-مجتبی زارعی ساروی مازندرانی (هیئت علمی اندیشه سیاسی اسلام)،<ref>دانشگاه تربیت مدرس</ref><ref>پرسش تشییعکنندگان شهدای رجعتکرده از سوریه از «سخنران سوادکوه»</ref>
۴۸۹-روحالامین سعیدی (پژوهشگر مسائل سیاسی و بینالمللی)،<ref>نشست «انقلاب اسلامی و مقابله با خطر نفوذ»</ref>
۴۹۰-حمید رضا نیکو گفتارصفا (پژوهشنامه حقوق اسلامی)،<ref>مجلس و قانون در نظر و عمل شیخ فضلالله نوری، نویسنده: حمید رضا نیکو گفتارصفا (1)</ref>
۴۹۱-منوچهر محمدی کرمانی (شورایعالی انقلاب فرهنگی، مدیریت گروه روابط بینالملل دانشگاه تهران، هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی و …)،<ref>گفتوگو با دکتر منوچهر محمدی: چرا انقلاب فرانسه از بین رفت و انقلاب اسلامی ماندگار شد؟ , معرفی کتاب: انقلاب اسلامی در مقایسه با انقلابهای فرانسه و روسیه</ref>
۴۹۲-رضا غلامی تهرانی (مؤسس و رئیس مرکز پژوهشهای علوم انسانیِ اسلامی صدرا)، ۲۷۲-مرتضی علویان مازندرانی،<ref>مروری بر زندگی، فعالیتها و اندیشه‌های آیت الله شیخ فضلالله نوری، رواق اندیشه، شمارهٔ 7</ref>
۴۹۳-علی درگاهی (مدیریت مساجد و هیئتهای تشکلهای مردمی)،
۴۹۴-علی اصغر زارعی (نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی)،
۴۹۵-محمدجواد فاضل لنکرانی<ref>سخنرانی شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی در کنگره بزرگداشت مرحوم محدّث قمی (ره)</ref> فرزند محمد موحدی معروف به محمد فاضل لنکرانی،
۴۹۶-سید مرتضی آوینی (شهر ری) تهرانی،
۴۹۷-محمد سلیمانی (خشت) کازرونی (شورای دانشگاه علم و صنعت ایران، کمیته ملی ارتباطات کمیسیون ملی یونسکو، ...)،<ref>دکتر محمد سلیمانی، وزیر اسیق ارتباطات و نماینده سابق مجلس و استاد دانشگاه علم و صنعت، نقش دولت یازدهم در راستای دو قطبی کردن جامعه/ لبخند زدن به دشمن و اخم …</ref>
۴۹۷-حسین مظفر مَلایری همدانی (هیئت علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، معاون نظارت مجلس شورای اسلامی و …)،<ref>ناگفته‌های «مظفر» از هیئت دولت دوم خرداد</ref>
۴۹۸-محسن مؤمنی شریف،<ref>محسن مؤمنی شریف رئیس حوزه هنری - حکایت پای دار: روایت زندگی شهید شیخ فضلالله نوری</ref>
۵۰۰-احمد امیرسلیمانی (شهردار شهر آمل)،
۵۰۱-سید حسن مصطفوی خمینی فرزند سید احمد مصطفوی خمینی و سیده فاطمه طباطبایی (متولی آرامگاه روح‌الله خمینی و عضو هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی)،<ref>... برهمین اساس جای آن هست که از این مجاهد نستوه شیخ شهید فضلالله نوری هم یادی بکنیم که خطر نفوذ استعمار را در هر نهضتی متذکر شدند واین برای ما درس عبرتی است … -موسسه فرهنگی قرآن وعترت افق روشن - امام خمینی (ره) در کلام حجه الاسلام سید حسن خمینی -دوشنبه هفتم دی ۱۳۹۴</ref>
۵۰۳-قاسم تبریزی (محمد قاسم مصور تبریزی یا سراجای نقاش)،<ref>عصر اندیشه - میخواستند امام را مانند شیخ فضلالله اعدام کنند</ref><ref>آیا مصدق به تنهایی در ملیشدن صنعت نفت نقش داشت/ واکاویی فعالیت نیروهای مذهبی در جریان ملی شدن نفت</ref>
۵۰۴-علی اردشیر لاریجانی (دومین دبیر شورای عالی امنیت ملی، رئیس مجلس شورای اسلامی دوره هشتم، نهم و دهم و …)،<ref>باید آداب جمهوریت را فهمید و به آن پایبند بود - پایگاه خبری تحلیلی انتخاب</ref><ref>شرایط بحرین عدالتی است که آمریکا مطرح میکند/دروغگویی در دنیای سیاست باب شده است</ref><ref>طرح برخي مسائل در جامعه غلط است </ref>
۵۰۸-محمد واعظزاده خراسانی (مؤسس دانشگاه مذاهب اسلامی و نخستین دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی)<ref>منتقدان مشروطیت، به مرور زیاد شدند</ref> (مؤسس و رئیس بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی)،
۵۱۰-سعید جلیلی خراسانی (دفاع مقدس-عملیات کربلای ۵، سومین دبیر شورای عالی امنیت ملی، عضو شورای راهبردی روابط خارجی و …)،<ref>گفتاری خواندنی از سعید جلیلی دربارهٔ فتنه-سعید جلیلی</ref>
۵۹۲-سید حمید روحانی (زیارتی مهدیشهری سمنانی)،<ref>خبرگزاری رسا - یادواره شهید شیخ فضلالله نوری و 80 شهید محله مصلی اصفهان</ref><ref>عبرت‌ها و پندهای تاریخ ما</ref>
۵۹۳-سید محمدرضا مدرسی یزدی فرزند سید جواد (شورای نگهبان قانون اساسی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)،<ref>عضو فقهای شورای نگهبان:نقشه راه انقلاب اسلامی با تبعیت از فرامین رهبری محقق خواهد شد</ref><ref>تنها نیرویی که میتواند در برابر دشمن بایستد قدرت روحانیت اصیل و متعهد است، همایش طلاب و فضلای اردکان</ref>
۵۹۴-عباس کعبی نسب لشکرآبادی اهوازی (مجلس خبرگان رهبری و …)،<ref>آیت الله وحید: با وجود این سید (رهبر انقلاب) خیال مان راحت است</ref><ref>مقالات در زمینه‌های فقهی و حقوقی از جمله آنها نوآوریهای فقهی آیت الله شیخ فضلالله نوری</ref>
۵۹۵-محسن مجتهد شبستری (نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی، شورای مرکزی جامعهٔ روحانیت مبارز تهران)،<ref>آیت الله محسن مجتهد شبستری، نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی: بی بصیرتی در دوره مشروطه موجب شهادت شیخ فضلالله شد. خبرگزاری «حوزه» در تبریز</ref>
۵۹۶-سید یوسف طباطبایی نژاد ظفرقندی اردستانی اصفهانی (نماینده ولی فقیه در استان اصفهان)،<ref>فضای مجازی بویی از دین نبرده، "شهادت شیخ فضلالله نوری میتواند برای ما یک درس عبرت باشد، امام خمینی (ره) در این راستا گفتند اگر مشروطه از مسیرش منحرف شد به این دلیل بود که دشمن در کشور ما احزاب را بهوجود آورد."</ref>
۵۹۷-سید هادی خسروشاهی تبریزی،<ref>نگاهی به زندگی، فعالیت و آثار حجت الاسلام والمسلمین سیدهادی خسروشاهی (سیداحمد خسروشاهی)</ref><ref>مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران - ویژه دومین سالگرد درگذشت استاد دکتر علی ابوالحسنی - حجتالاسلام سیدهادی خسروشاهی: «منذر» اولین کسی بود که اثری مستقل در رد اتهامات شیخ فضلالله نوری نگاشت</ref><ref>هزینه‌های جاری کشور اعتباری برای پروژه‌های عمرانی باقی نگذاشته است/سهام عدالت از هدف اصلی خود دور شد. رئیس مجلس شورای اسلامی</ref>
۵۹۸-محمد امامی کاشانی، ۵۹۹-علی سعیدی شاهرودی (نماینده سیّد روح‌الله مصطفوی خمینی در سپاه، نماینده سید علی خامنه‌ای در سپاه)،<ref>کتاب: جریانشناسی نفوذ در انقلابها</ref><ref>علامه شهید مطهری از پیشتازان عرصه جهاد فکری و علمی است.</ref><ref>عامل مهم استقلال ایران، وجود روحانیت در کشور است</ref> و …
=== بخش سوم ===
'''فهرست هزار و چهارصد شخصیت -''' اسامی بخشی از '''دوستان و بزرگان'''
.... یک آقایی از علمای تهران به نام آیت الله آشیخ مهدی امیرکلاهی بود که در عصر مشروطه طلبه بود، در دورانی بود که شیخ فضلالله نوری را اعدام کردند. ایشان تعریف
۷۱۶-عبدالهادی حایری،<ref>تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، عبدالهادی حایری</ref>
۷۵۱- محمدحسن زمانی (رئیس دفتر اجتماعی سیاسی حوزه‌های علمیه و مسئول ستاد برگزاری همایش ملی حوزه انقلابی امروز)،<ref>رئیس دفتر اجتماعی سیاسی حوزه تشریح کرد، اهداف برگزاری همایش حوزه انقلابی/ حوزه انقلابی به معنای استمرار مشعل نورانی انقلابی گری در حوزه است</ref>
۷۵۲-سعید مستغاثی (رئیس انجمن منتقدان سینمای ایران)،<ref>گفتگویی با آقایان محمود سالاری، سعید مستغاثی و محمد کوچک در قسمت نخست برنامه رادیویی "سینما انقلاب"</ref>
۷۵۳-مهدی صفرزاده،<ref>خبرگزاری رسا در بابل، به مناسبت روز روحانیت و دفاع مقدس؛ نگرشی به نقش حوزه و روحانیت در دفاع مقدس</ref>
۷۹۶-سیدیاسر جبرائیلی،<ref>سیدیاسر جبرائیلی، چرا لیبرال‌ها دنبال آشتی با نظامند؟</ref>
۷۹۷- سید محمد جواد علوی طباطبائی بروجردی،<ref>سلسله بیانات اخلاقی حضرت آیت الله علوی بروجردی (مدظله العالی) در شرح دعای مکارم الاخلاق، آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی نمونه معالی اخلاقی است</ref>
۷۹۸-عباس جعفری دولت‌آبادی اصفهانی،
۷۹۹-غلامحسین محسنی اژه‌ای اصفهانی،
=== بخش چهارم ===
'''فهرست هزار و چهارصد شخصیت -''' اسامی بخشی از '''دوستان و بزرگان'''
،
،
،
،
،
،
،
،
،
،
،
۸۳۳-حسین کاوشی،
خودم دیدم پشت سر پدر
۹۳۸-حجت الاسلام موسوی موسوی (امام جمعه صائین قلعه)،<ref>گزارش خطبه‌های نماز جمعهٔ صائین قلعه مورخه 29 بهمن ماه</ref>
۹۴۷-آرین اقبال افسری،<ref>سبک زندگی آریامهری؛ تخطئه و استخفاف دین و ملت/ ماهیت سینمای ایران چگونه شکل گرفت؟</ref>
۹۴۸-شهید امیرحسام ذوالعلی (دانشجوی رشته الهیات دانشگاه آزاد اسلامی)
۹۴۹-قاسم روانبخش یزدی (دبیر سیاسی نشریه پرتو سخن و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی)،<ref>مطمئن باشید مشروطه تکرار نمیشود؟</ref>
۹۵۰-دکتر سیمین دانشور شیرازی (نخستین رئیس کانون نویسندگان ایران)،
۹۵۱-جعفر ناصری دولت‌آبادی اصفهانی (نیاد علمی فرهنگی هاد)،
۹۵۲-مجتبی شاکری فرح آبادی تهرانی (عضو شورای اسلامی شهر تهران)،
۹۵۳-سید عباس صالحی مشهدی خراسانی،<ref>سخنرانی روز۲۲ بهمن در شهرستان نور</ref>
۹۵۵-سید رضا تقوی دامغانی سمنانی (ریاست شورای سیاستگذاری ائمه جمعه)،<ref>با حضور حجت الاسلام والمسلمین سید رضا تقوی صورت گرفت؛ رونمایی از یادمان عالم شهید شیخ نمر باقر النمر (ره) در پاکدشت</ref>
۹۵۶-روح‌الله عباسپور (نمایندهٔ دورهٔ نهم مجلس شورای اسلامی و سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، عضو ارشد جبهه مردمی انقلاب اسلامی)،<ref>در نشست هماندیشی اعضای جبهه مردمی انقلاب اسلامی در بندرعباس برگزار شد، گفتوگو با کدخدا جز گستاختر شدن آن دستاوردی نداشت</ref>
== نمونه شعر شیخ فضلالله نوری ==
=== نمونه شعر شیخ فضلالله نوری بر کتاب
* شیخ فضلالله نوری ذوقی لطیف داشت و شعر را نغز و نیکو
دوش گفتم با خود از چه در جهان غوغا شده - شور شادی در دل هر پیر و هر برنا شده
از زمین روید هزاران
این چه ماه جا نفزا و این چه روز روح بخش - کز ثریا تا ثری پر لولوی لالا شده
سطر ۸۳۸ ⟵ ۸۲۰:
عید فطر است این که ظاهر شد پس از شهر صیام - یا که قربان است کا ندر عا شرش اضحی شده
الغرض مقصود از این ابیات نا موزون نبود - جز که تقریظی برای
خالی العلامه آن کاندره دبستانش هزار -
منبع هر فضل و
چون گشاید لب هزاران بوفراس و بونواس - از بدیع نظم او چون الکن و اعمی شده
سطر ۸۴۸ ⟵ ۸۳۰:
چون که دیوانش به دست طبع دانا اوفتاد - گفت باید کاین دو اوین سلف ملغی شده
هر کمالی را که اندر صقع امکان بود - جا او سبق بگرفت از
حاش لله مدح او کی شاید از مثل منی
لیک چون از نور وی در صبح و شامم مستفید - پس روا گویم که از آن
گر نکردی یاری ام الطاف نوری از کجا - در مدح
از دبیر
گفت زان کلک بدیعت این سخن باید نوشت -
ناگهان در
=== نمونه شعر شیخ فضلالله نوری در مدح حضرت ولی عصر امام زمان ===
شعری که
ای آنکه کسی سرو چو قد تو ندیده – چون لعل لبت غنچهٔ گلزار نچیده
سطر ۸۷۱ ⟵ ۸۵۳:
چون نرگس مستت به همه گلشن عالم – نه دیده چنین دیده و نه گوش شنیدهای مظهر خوبان همه «خوب» اند تو «خوبی» - نوری است جمالت که ز انوار چکیده
خضر ار لب لعل تو
نشناخته گفتند گروهی که خدایی! – پس مرد شناسای تو را چیست عقیده؟!
سطر ۸۸۱ ⟵ ۸۶۳:
دانم به یقین گر به رخت پرده نبودی – کس یوسف کنعان به کلافی نخریده
در مردمک دیده و، از دیده نهانی – پیدا و نهان! غیر خداوند که دیده؟
سطر ۸۹۷ ⟵ ۸۷۹:
از چیست که بلبل شده دلباخته گل؟ - زین رو که یکی روز گلی دست تو دیده
زان روز که من
دهری است زند زلف تو اندر دل ما نیش – افسون نکند چارهٔ این مار گزیده
پنهان ز عدویی، ز محبان
عید است جهانی همه در وصل گل و مل – جز من که ز هجرت دلم از عیش کپیده
سطر ۹۳۲ ⟵ ۹۱۴:
== منابع ==
{{ویکیپدیا}}
{{پانویس|۲}}
{{ترتیب‌پیش‌فرض:نوری، فضلالله}}
| |||