مأمون
خلیفۀ عباسی
ابو العباس عبدالله المأمون فرزند هارون الرشید از خلفای عباسی.
گفتاورد
ویرایش- «سخت‌سرشت‌ترین مردم اوست که خوی کودکانه نداشته باشد.» [درشت‌خوترینِ مردم اوست که رویهٔ جوانانه نداشته باشد][۱]
- «تا آنکه خدا کار را به دست ما سپرد، و ما آن را خوار کردیم، و در مضیقه قرارشان دادیم و بیش از بنی امیه به قتلشان رسانیدیم. امویان فقط کسانی را می‌کشتند که شمشیر به رویشان می‌کشیدند، از شما سؤ ال می‌شود به چه گناهی آنان کشته شدند؟ تقصیر افرادی که در دجله و فرات افکنده شدند یا در بغداد و کوفه مدفون گشتند، چه بود؟»
- در نامه‌ای برای عباسیان در بغداد
- «ای عمرو بنیان دولت و نعمت خود را به مصالح عدل بنیاد داد آباد بدار چه کلنگ جور و نوازل ستم ویرانش می‌سازد.»
- ناسخ التواریخ (جلد سیزدهم)
- «از مروت بعید است که اوانی و ظروف تو از کثرت مال و بضاعت تو نقره و طلا باشند اما غریم و طلب کار تو با کیسه تهی و شکم گرسنه و روز سیاه بگذراند.»
- ناسخ التواریخ (جلد سیزدهم)
- «در میان حق و باطل قرابت و خویشاوندی و نزدیکی نیست.»
- ناسخ التواریخ (جلد سیزدهم)
- «چون آفریدگان در روز محشر محشور شوند از نسب کسی پرسیده نشود و سخن از نسب نرود و هر کس به سزای خود نیک یا بد می‌رسد.»
- ناسخ التواریخ (جلد سیزدهم)
- «در تمام اراضی و نواحی که در تحت حکومت داری به آنچه صلاح آن در آن است نگران و مطلع باشی.»
- ناسخ التواریخ (جلد سیزدهم)
- «حرص و آز اسباب تباهی دین و فساد آئین است.»
- ناسخ التواریخ (جلد سیزدهم)
دربارهٔ او
ویرایش- «در میـان عبـاسیـان کسـی دانشـمنـدتر از مامون نبود.»
- حیاة الحیوان، دمیری / ۱ / ص ۷۲.
- «آگاهتـر از همـه خلفا نسـبت به فقه و کلام بود.»
- فهرست ابن الندیم / ص ۱۷۴ (چاپ مطبعة الاستقامة، قاهره).
- «بعد از خلفای راشدین کسی با کفایت تر از مأمون نیامد.»
- دائرة المعارف الاسلامیة / ۱ / ص ۶۲۰.
- «بهترین مرد بنی عباس بود به لحاظ دوراندیشی، اراده، بردباری، دانش، زیرکی، هیـبت، شجاعت، سیادت، فتوت، هر چند همه این صفات را اعتقادش به خلق قرآن لکه دار نمـوده بود[۱۷۳]. در میـان عبـاسیـان کسی دانشمندتر از او به مقام خلافت نرسید…»
- *جلال الدین سیوطی، تاریخ الخلفا / ص ۳۰۶ ـ فوات الوفیات / ۱ / ص ۲۳۹ ـ النجوم الزاهرة، تاریخ الخمیس / ۲ / ص ۳۳۴.
- «مأمون در میان خلفا اولین کسی است که در علوم حکمت جستجو کرد و کتب آن را به دست آورد؛ و دستور داد آنها را به عربی ترجمه کنند و نشر دهند.»
- ابن طقطقی
- «امام رضا از هجرت خودشان از مدینه راضی نبودند بلکه مجبور بود؛ و در نیشابور حدیث قدسی را بیان فرمود. امام (ع) یک کلمه که با اخلاص نیت فرمودند تا این زمان هنوز حدیث تازه‌است. وجود مقدس امام رضا (ع) نور هدایت است که همه باید ازاین نور کسب فیض کنیم. روضه امام رضا (ع) امروز و مرقع نور و زیارت گاه زائرین جهان است ولی قبر مأمون را کسی نمی‌شناسد».
- ماشاءالله شاکری سفیر جمهوری اسلامی ایران در اسلام‌آباد (روز پنجشنبه ۷ آبان ۱۳۸۸ هـ ش برابر با ۲۹ اکتبر ۲۰۰۹م به مناسبت ولادت علی ابن موسی الرضا در خانهٔ فرهنگ ج.ا. ایران راولپندی)
- «مأمون عالمترین خلیفه و بلکه شاید عالمترین سلاطین جهان باشد. در میان سلاطین جهان شاید عالم‌تر، دانشمندتر و دانش دوست‌تر از مأمون نتوان پیدا کرد. قطعاً کمتر عالمی از علمای دین را من دیده‌ام که به خوبی مأمون در مسئله خلافت[ استدلال کرده باشد.»
- مرتضی مطهری، سیری در سیره ائمه اطهار، تهران، صدرا، ۱۳۷۸، چاپ بیست و هفتم، ص ۱۷۶- ۱۷۵.
- «مأمون در طبقه خودش یعنی در طبقه خلفا و سلاطین هم از جنبه علمی و هم از جنبه‌های دیگر یعنی حسن سیاست، عدالت نسبی و ظلم نسبی و از نظر حسن اراده و مفید بودن به حال مردم، از بهترین خلفا و سلاطین است. مردی بود بسیار روشن فکر. این تمدن عظیم اسلامی که امروز مورد افتخار ماست به دست همین هارون و مآمون به وجود آمد...»
- مرتضی مطهری، سیری در سیره ائمه اطهار، تهران، صدرا، ۱۳۷۸، چاپ بیست و هفتم، ص ۱۹۷
- «مأمون به خاطر حفظ ملک و سلطنت خویش بر ضد عقیده خویش قیام کرد و همان امامی را که به او اعتقاد داشت مسموم کرد.»
- مرتضی مطهری
- ↑ در اصل: أغلظ الناس طبعاً، من لم یکن ذا صبوة.