سعید پیوندی

سعید پیوندی (۱۹۵۶) جامعه‌شناس ایرانی است. دانش‌آموخته دورهٔ کارشناسی و کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی در دانشگاه تهران و دکترای جامعه‌شناسی آموزش و علوم تربیتی از دانشگاه پاریس است.

گفتاوردها

• [آیا اساساً می‌توان گفت که پدیده ی نژادپرستی در ایران وجود دارد؟]... به نظر من اشکالی که از نژادپرستی در ایران وجود دارد، همواره به کسانی که در ایران زندگی می‌کنند ربط پیدا نمی‌کند. در انگارهٔ جمعی یا در فرهنگ عمومی جامعهٔ ایران، نگاه به یک سیاهپوست برای مثال گاه مصداق باور به تفاوت‌های ذاتی میان انسان‌ها بر اساس ویژگی‌های فیزیکی یا بدنی است. این باور و نگاه را با معیارها و استانداردهای دموکراتیک می‌توان نژادپرستانه به‌شمار آورد.. کسانی که در ایران به برتری آنچه خود نژاد آریایی می‌نامند باور دارند نیز در برخورد با «غیرآریایی‌ها» می‌توانند برخورد نژادپرستانه داشته باشند. کسانی نیز گاه تنفر تاریخی خود از آن‌ها که ۱۴ قرن پیش به ایران حمله کردند و دین اسلام را به جامعهٔ آن روز تحمیل کردند در رابطه با کشورهای عربی در قالبی نژادپرستانه و به شکل تحقیر نژادی بیان می‌کنند.
• بسیاری از اقلیت‌های قومی که در ایران زندگی می‌کنند به‌طور واقعی یا حتی در ذهنیت جامعه، از نژادهای دیگر نیستند؛ بنابراین حتی اگر تبعیض و نابرابری‌های مهمی در حوزه‌های فرهنگی یا مسائل دیگر وجود دارد، نمی‌توان عنوان نژادپرستی به آن داد. در این موارد بیشتر می‌توان به «اتنوسانتریسم» فارس‌زبان‌ها و «تبعیض» آشکاری اشاره داشت که ریشهٔ آن فرهنگی، قومی یا زبانی است. همچنین نگاهی که در مورد مهاجران خارجی در ایران وجود دارد بیشتر در قالب خارجی‌ستیزی جای می‌گیرد و نمی‌توان به آن، به مفهوم کامل کلمه، عنوان نژادپرستی اطلاق کرد. بسیاری با اغماض از این کلمه استفاده می‌کنند اما اگر به معنای دقیق کلمه نژادپرستی رجوع کنیم احتمالاً خیلی از این موارد را می‌توان به‌عنوان تبعیض و خارجی‌ستیزی تلقی کرد.
• یکی از مشکلات کشورهایی مانند ایران ضعف اساسی فرهنگ پذیرش تنوع هویتی در اشکال گوناگون آن است. نظام آموزشی، نهادهای رسمی یا رسانه‌ها وارد بحث‌های سنجش‌گرانه و چالشی در این حوزه نمی‌شوند و این سکوت هویتی سبب رشد باورها و انگاره‌هایی می‌شود که گاه معنای نژادپرستانه، تبعیض‌آمیز یا خارجی‌ستیزانه دارد.
• در کشور ما جمع‌بندی جدی دربارهٔ اصل و ریشه‌های نژادی گروه‌های ساکن سرزمین کنونی که همگی بر سر آن هم سخن باشند وجود ندارد. اقلیت‌هایی وجود دارند که ویژگی‌های اتنیکی خود را دارند. این ویژگی‌ها به اندازه کافی مهم هستند و باید به رسمیت شناخته شوند اما ضرورتاً به این معنا نیست که هر کدام از آن‌ها یک نژاد جداگانه هستند. همزمان وقتی کسانی گروه‌هایی را برای مثال از نژاد آریایی می‌دانند و دیگران را هم خارج از این نژاد و این تفاوت، دستمایه تحقیر و تمایز قرار می‌دهند، ما با تفکر نژادپرستانه سر و کار داریم، حتی اگر دسته‌بندی آن‌ها از آریایی و غیر آریایی به کلی بی‌اساس و نادرست باشد. به بیان دیگر نژادپرستی و فرهنگ نژادپرستانه هم می‌تواند بر پایه‌های درک از موقعیت نژادهای اصلی و شناخته شده باشد یا ساخته و پرداخته تجربه‌ها و باورهای همبودها و گروه‌های اجتماعی.
• ما در ایران با حکومتی سر و کار داریم که اساساً هویت‌های غیرِ هویتِ رسمی معیّن خود را به رسمیت نمی‌شناسد… سیاست حکومت جمهوری اسلامی تا امروز به هیچ وجه در راستای به رسمیت شناختن تنوع هویتی در ایران نبوده‌است و در این زمینه، ما در یک نوع بن‌بست زندگی می‌کنیم. ما امروز در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که تبعیض زبانی، مذهبی، فرهنگی و قومی، یکی از اصلی‌ترین مشخصه‌های آن است. حکومت دینی بر پایهٔ اصالت یک هویت دینی خاص و نوعی اتنوسانترسیم دینی شکل گرفته و شمار مهمی از تبعیض‌هایی که در ایران وجود دارد، نهادی و قانونی هستند. حکومت هم منکر این تبعیض‌ها نیست و حتی از وجود تبعیض دفاع می‌کند.
  • ۲۰ مارس ۲۰۲۲/ ۲۹ اسفند ۱۴۰۰؛ مصاحبه با «رادیو زمانه»