سید هاشم آقاجری

سید هاشم آقاجری (۱۹۵۷، آبادان) استاد دانشگاه، تاریخ‌نگار و سیاستمدار ایرانی.

گفتاوردها

• «من فکر می‌کنم در جهان کنونی که نه تنها مسلمانان بلکه پیروان سایر ادیان آن مجاورت و همبستگی قرار گرفته‌اند، ما شاهد جوامع چندفرهنگی هستیم که اساساً تصور یک جهان همراه با صلح و روابط مسالمت‌آمیز بدون تفاهم و درک متقابل از دیگری میسر نخواهد بود. حال می‌تواند این دیگری، دیگر مذهبی یا ممکن است دیگر برون‌دینی باشد.»
• «در زمانه‌ای که ما در ایران نه تنها از گفت وگوی بین ادیان بلکه از گفت وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها سخن می‌رانیم، گفت وگوی بین تشیع و تسنن از ضرورت‌های اولیه به شمار می‌رود.»
• «در دنیای امروز هویت‌ها دیگر یک تکه و استاندارد نیست. چه کسی می‌تواند بگوید محدوده هویت من اینجاست؟ هویت‌ها مرزهای شکننده و لرزانی یافته‌اند. همگی ما هویت‌های متفاوتی داریم. هویت‌ها هم به صورت عمودی و حالت سلسله مراتبی و هم به صورت افقی و حالت Overlab و همپوشانی دارد. بدین معنی که هویت‌ها همیشه با هویت‌های دیگر قابل تعریف هستند. شمای شیعه با برادر سنی در خارج هویتی ایرانی دارید و در برابر یک مسیحی هویت اسلامی و در برابر یک آتئیست هویتی خداپرست خواهید داشت. هویت‌ها ثابت، مطلق، همه‌جایی و همیشگی نیست. باید از هویت درکی سیاسی و متنوع داشت.»
• «سر دادن شعار وحدت اسلامی بدون بازخوانی تاریخ اسلام و بازخوانی تشیع و تسنن و پیدا کردن درک تازه‌ای از مسئله قطعاً شکننده است.»
• «امروز داعش، مدعی ایجاد امت-دولت به عنوان پاسخی به بحران ملت-دولت است. پس بر این اساس، ایدئولوژی «داعش» یک ایدئولوژی «انترناسیونالیستی» است نه «ناسیونالیستی».
• «فراموش نکنید داعش امروز دومخالف جدی دارد: نخست «القاعده» که داعش را افراطی می‌داند و دوم الازهری‌ها و سلفی‌های سنت‌گرا. از این‌رو، ریشه‌های عینی و ذهنی قدرت‌گیری داعش برای فراتررفتن از عراق و سوریه است تا بتواند مرزهای خلافت اسلامی را به مرزهای قرون سوم و چهارم‌هجری برساند… فراموش نکنید بنیادگرایی جهادی در درون خود دوشق است؛ شق اول بنیادگرایی فرقه‌ای است که «القاعده» را می‌توان در این دسته جای داد، دوم بنیادگرایی «پوپولیستی» و توده‌ای است که داعش را می‌توان از این شق دانست. در واقع داعش تکامل‌یافته «القاعده» به‌صورت «پوپولیستی» است. در نتیجه در پدیده داعش با نوعی «بین‌الملل» روبه‌روییم. از این‌رو، به نظر می‌رسد داعش، مدعی مدل حکومتی تحت عنوان «امت» است؛ امتی که مرز و هویت ملی ندارد».
• «داعش نوسلفی‌گری جهادی را در عصر شبکه‌های اجتماعی پیش می‌برد. از همین شبکه‌های اجتماعی که یکی از پیامدها و نتایج جهانی‌سازی بوده، به همان اندازه که آمریکا، سرمایه‌داری و جهان مدرن غرب از آن بهره برده، نیروهای ضدمدرنی همچون داعش نیز نهایت استفاده را برای تبلیغ، آموزش و عضوگیری می‌برد. از سوی دیگر، کسانی که با پاسپورت غربی به داعش می‌پیوندند، معمولاً از نسل دوم و سوم مهاجران مسلمانی هستند که دچار بحران هویتند و با تبعیض‌های اجتماعی-سیاسی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. غالب آنها در کشورهای غربی دچار بحران هویتند و داعش به آنها هویت می‌دهد».
• «امروز عصر ملت-دولت‌هاست و به نظر می‌رسد پروژه «داعش» شکست خواهد خورد زیرا مدعی جمع‌کردن تمام مسلمانان جهان زیر بیرق واحد خود است».

• «نتیجه داعش امروز اسلام‌هراسی است و پناه‌بردن بیش از پیش کشورهای منطقه به غرب و آمریکا و تحکیم پیوندهای امنیتی و نظامی با غرب. اما فراموش نکنیم داعش محصول تضادها و بحران‌های تاریخی، ایدئولوژیکی و اجتماعی است که در این منطقه وجود دارد. اگر این تضادها وجود نداشت، داعشنهایتا از یک فرقه فراتر نمی‌رفت. اما زمانی‌که داعش پایگاه اجتماعی پیدا می‌کند، دیگر نمی‌توان آن را یک فرقه افراطی دانست. مادامی که زمینه‌های این تضادها و بحران‌ها رفع نشود، ممکن است این پدیده به نام «داعش» از بین برود، اما با نام دیگری دوباره سر باز می‌کند.»